NHG-Standaard
M29
4.1
In herziening
november 2016
mei 2020
A. Algemeen
Richtlijnen diagnostiek
Naar Volledige tekst ›Telefonische triage
Naar Volledige tekst ›Anamnese
Naar Volledige tekst ›Lichamelijk onderzoek
Naar Volledige tekst ›Aanvullend onderzoek
Naar Volledige tekst ›Alarmsymptomen
Naar Volledige tekst ›Evaluatie
Naar Volledige tekst ›Richtlijnen beleid
Naar Volledige tekst ›Voorlichting en zelfzorgadvies
Naar Volledige tekst ›Herbeoordeling
Naar Volledige tekst ›Medicamenteuze behandeling
Naar Volledige tekst ›Verwijzing
Naar Volledige tekst ›Achtergronden
Naar Samenvatting ›Begrippen
Naar Samenvatting ›Koorts
Naar Samenvatting ›Epidemiologie
Naar Samenvatting ›Incidentie
Naar Samenvatting ›Oorzaken
Naar Samenvatting ›Pathofysiologie
Naar Samenvatting ›Richtlijnen diagnostiek
Naar Samenvatting ›Telefonische triage
Naar Samenvatting ›Aandachtspunten bij telefonische triage
Naar Samenvatting ›Op zeer korte termijn zien (U1 en U2)
Naar Samenvatting ›Alarmsignalen bij telefonische triage
Naar Samenvatting ›Binnen enkele uren zien (U3)
Naar Samenvatting ›Binnen 24 uur zien
Naar Samenvatting ›Thuisarts
Naar Samenvatting ›Anamnese
Naar Samenvatting ›Algemene verschijnselen
Naar Samenvatting ›Mogelijke oorzaak koorts
Naar Samenvatting ›Overige informatie
Naar Samenvatting ›Lichamelijk onderzoek
Naar Samenvatting ›Beoordeling symptomen
Naar Samenvatting ›Mate van ziekzijn
Naar Samenvatting ›Huid
Naar Samenvatting ›Hydratiestatus
Naar Samenvatting ›Meningeale prikkeling
Naar Samenvatting ›Ademhaling
Naar Samenvatting ›Circulatie
Naar Samenvatting ›Buik
Naar Samenvatting ›Gewrichten en ledematen
Naar Samenvatting ›Kno-gebied
Naar Samenvatting ›Aanvullend onderzoek
Naar Samenvatting ›Urineonderzoek
Naar Samenvatting ›Bloedonderzoek
Naar Samenvatting ›Thoraxfoto
Naar Samenvatting ›Evaluatie
Naar Samenvatting ›Zeer hoog risico
Naar Samenvatting ›Alarmsymptomen
Naar Samenvatting ›Verhoogd risico
Naar Samenvatting ›Laag risico
Naar Samenvatting ›Handvat risicobepaling kinderen > 3 maanden met koorts
Naar Samenvatting ›Richtlijnen beleid
Naar Samenvatting ›Voorlichting en zelfzorgadvies (telefonisch en na beoordeling)
Naar Samenvatting ›Voorlichting
Naar Samenvatting ›Thuisarts
Naar Samenvatting ›Zelfzorgadvies
Naar Samenvatting ›Aandachtspunten adviesgesprek, verslaglegging en overdracht
Naar Samenvatting ›Beleid en follow-up (na beoordeling)
Naar Samenvatting ›Zeer hoog risico
Naar Samenvatting ›Verhoogd risico
Naar Samenvatting ›Laag risico
Naar Samenvatting ›Medicamenteuze behandeling
Naar Samenvatting ›Verwijzing
Naar Samenvatting ›Koortsconvulsie
Naar Samenvatting ›Kenmerken koortsconvulsie
Naar Samenvatting ›Richtlijnen diagnostiek
Naar Samenvatting ›Richtlijnen beleid
Naar Samenvatting ›Voorlichting en advies
Naar Samenvatting ›Thuisarts
Naar Samenvatting ›Diagnostiek, medicamenteuze behandeling en follow-up
Naar Samenvatting ›Aanvullende voorlichting
Naar Samenvatting ›Verwijzing bij koortsconvulsie
Naar Samenvatting ›Referenties
- NVK. Richtlijn koorts in de tweede lijn bij kinderen van 0 - 16 jaar (2013). Ga naar bron: NVK. Richtlijn koorts in de tweede lijn bij kinderen van 0 - 16 jaar (2013).
- NICE. Fever in under 5s: Assessment and initial management. Manchester: 2013.
- Whybrew K, Murray M, Morley C. Diagosing fever by touch: Observational study. Br Med J 1998;317:321.
- Craig JV, Lancaster GA, Williamson PR, Smyth RL. Temperature measured at the axilla compared with rectum in children and young people: Systematic review. BMJ 2000;320:1174-8.
- Zhen C, Xia Z, Long L, Pu Y. Accuracy of infrared ear thermometry in children: A meta-analysis and systematic review. Clin Pediatr (Phila) 2014;53:1158-65.
- Zhen C, Xia Z, Ya Jun Z, Long L, Jian S, Gui Ju C, et al. Accuracy of infrared tympanic thermometry used in the diagnosis of fever in children: A systematic review and meta-analysis. Clin Pediatr (Phila) 2015;54:114-26.
- Van der Linden MW, Westert GP, De Bakker DH, Schellevis FG. Tweede nationale studie naar ziekten en verrichtingen in de huisartspraktijk: Klachten en aandoeningen in de bevolking en in de huisartspraktijk. Bilthoven: RIVM, 2004.
- Lamberts H. In het huis van de huisarts: Verslag van het transitieproject. Lelystad: Meditekst, 1994.
- Giesen PHJ, Braspenning J. Huisartsenpost: Gewone klachten met acuut karakter. Huisarts Wet 2004;47:177.
- Moll van Charante EP, Van Steenwijk-Opdam PC, Bindels PJ. Out-of-hours demand for gp care and emergency services: Patients’ choices and referrals by general practitioners and ambulance services. BMC Fam Pract 2007;8:46.
- De Bont EG, Loonen N, Hendrix DA, Lepot JM, Dinant GJ, Cals JW. Childhood fever: A qualitative study on parents’ expectations and experiences during general practice out-of-hours care consultations. BMC Fam Pract 2015a;16:131.
- Kool M. Febrile children at a general practice out-of-hours service [proefschrift] (2015). Rotterdam, 2015.
- Van den Bruel A, Aertgeerts B, Bruyninckx R, Aerts M, Buntinx F. Signs and symptoms for diagnosis of serious infections in children: A prospective study in primary care. Br J Gen Pract 2007;57:538-46.
- Veldhoen ES, Wolfs TF, Van Vught AJ. Changes in infectious disease mortality among children in the netherlands. Eur J Pediatr 2009;168:465-8.
- Van den Bruel A, Haj-Hassan T, Thompson M, Buntinx F, Mant D. Diagnostic value of clinical features at presentation to identify serious infection in children in developed countries: A systematic review. Lancet 2010;375:834-45.
- Van den Bruel A, Thompson M, Buntinx F, Mant D. Clinicians’ gut feeling about serious infections in children: Observational study. BMJ 2012;345:e6144.
- Van Ierland Y, Elshout G, Berger MY, Vergouwe Y, De Wilde M, Van der Lei J, et al. Translation of clinical prediction rules for febrile children to primary care practice: An observational cohort study. Br J Gen Pract 2015;65:e224-33.
- Verbakel JY, Van den Bruel A, Thompson M, Stevens R, Aertgeerts B, Oostenbrink R, et al. How well do clinical prediction rules perform in identifying serious infections in acutely ill children across an international network of ambulatory care datasets? BMC Med 2013;11:10.
- Bernheim HA, Block LH, Atkins E. Fever: Pathogenesis, pathophysiology, and purpose. Ann Intern Med 1979;91:261-70.
- Biddle C. The neurobiology of the human febrile response. AANA J 2006;74:145-50.
- Dinarello CA. Interleukin-1 and the pathogenesis of the acute-phase response. N Engl J Med 1984;311:1413-8.
- Dinarello CA. Infection, fever, and exogenous and endogenous pyrogens: Some concepts have changed. J Endotoxin Res 2004;10:201-22.
- Dinarello CA, Cannon JG, Wolff SM. New concepts on the pathogenesis of fever. Rev Infect Dis 1988;10:168-89.
- Endres S, Van der Meer JW, Dinarello CA. Interleukin-1 in the pathogenesis of fever. Eur J Clin Invest 1987;17:469-74.
- Robbins, Cotran R. Pathologic basis of disease. 7th ed: Saunders, 2004.
- Roberts NJ, Jr. Temperature and host defense. Microbiol Rev 1979;43:241-59.
- Behrman RE, Kliegman RM, Jenson HB. Nelson textbook of pediatrics. 17th edition ed. Philadelphia, Pennsylvania: Saunders, 2004.
- De Bont EG, Peetoom KK, Moser A, Francis NA, Dinant GJ, Cals JW. Childhood fever: A qualitative study on gps’ experiences during out-of-hours care. Fam Pract 2015b;32:449-55.
- Monteny M, Berger MY, Van der Wouden JC, Broekman BJ, Koes BW. Triage of febrile children at a gp cooperative: Determinants of a consultation. Br J Gen Pract 2008;58:242-7.
- Kool M, Elshout G, Moll HA, Koes BW, Van der Wouden JC, Berger MY. Duration of fever and course of symptoms in young febrile children presenting with uncomplicated illness. J Am Board Fam Med 2013;26:445-52.
- Elshout G, Kool M, Bohnen AM, Koes BW, Moll HA, Berger MY. Predicting prolonged duration of fever in children: A cohort study in primary care. Br J Gen Pract 2015;65:e578-84.
- Berger RM, Berger MY, Van Steensel-Moll HA, Dzoljic-Danilovic G, Derksen-Lubsen G. A predictive model to estimate the risk of serious bacterial infections in febrile infants. Eur J Pediatr 1996;155:468-73.
- Bleeker SE, Derksen-Lubsen G, Grobbee DE, Donders AR, Moons KG, Moll HA. Validating and updating a prediction rule for serious bacterial infection in patients with fever without source. Acta Paediatr 2007;96:100-4.
- Goh PL, Lee SW, Wong EH. Predictors of serious bacterial infection in children aged 3 to 36 months with fever without source. Singapore Med J 2006;47:276-80.
- Hsiao AL, Chen L, Baker MD. Incidence and predictors of serious bacterial infections among 57- to 180-day-old infants. Pediatrics 2006;117:1695-701.
- Richardson M, Lakhanpaul M. Assessment and initial management of feverish illness in children younger than 5 years: Summary of nice guidance. BMJ 2007;334:1163-4.
- Trautner BW, Caviness AC, Gerlacher GR, Demmler G, Macias CG. Prospective evaluation of the risk of serious bacterial infection in children who present to the emergency department with hyperpyrexia (temperature of 106 degrees f or higher). Pediatrics 2006;118:34-40.
- Haddon RA, Barnett PL, Grimwood K, Hogg GG. Bacteraemia in febrile children presenting to a pae3iatric emergency department. Med J Aust 1999;170:475-8.
- Teach SJ, Fleisher GR. Duration of fever and its relationship to bacteremia in febrile outpatients three to 36 months old. The occult bacteremia study group. Pediatr Emerg Care 1997;13:317-9.
- Elshout G, Monteny M, Van der Wouden JC, Koes BW, Berger MY. Duration of fever and serious bacterial infections in children: A systematic review. BMC Fam Pract 2011;12:33.
- Van Eeuwijk JS, Brand PLP. ‘Nekstijfheid’ bij kinderen: Wel of geen meningitis? Ned Tijdschr Geneeskd 2003;321-3.
- Winterberg DH. Exanthemen bij kinderen. Ned Tijdschr Geneeskd 1996;140:1494.
- Granier S, Owen P, Pill R, Jacobson L. Recognising meningococcal disease in primary care: Qualitative study of how general practitioners process clinical and contextual information. Br Med J 1998:276.
- Roord JJ, Kaandorp CJE. CBO-richtlijn ‘bacteriele meningitis’. Ned Tijdschr Geneeskd 2001:211-4.
- Thompson MJ, Ninis N, Perera R, Mayon-White R, Phillips C, Bailey L, et al. Clinical recognition of meningococcal disease in children and adolescents. Lancet 2006;367:397-403.
- Swingler GH. Radiologic differentiation between bacterial and viral lower respiratory infection in children: A systematic literature review. Clin Pediatr (Phila) 2000;39:627-33.
- Lynch T, Bialy L, Kellner JD, Osmond MH, Klassen TP, Durec T, et al. A systematic review on the diagnosis of pediatric bacterial pneumonia: When gold is bronze. PLoS One 2010;5:e11989.
- Palafox M, Guiscafre H, Reyes H, Munoz O, Martinez H. Diagnostic value of tachypnoea in pneumonia defined radiologically. Arch Dis Child 2000;82:41-5.
- Shamo’on H, Hawamdah A, Haddadin R, Jmeian S. Detection of pneumonia among children under six years by clinical evaluation. East Mediterr Health J 2004;10:482-7.
- Taylor JA, Del Beccaro M, Done S, Winters W. Establishing clinically relevant standards for tachypnea in febrile children younger than 2 years. Arch Pediatr Adolesc Med 1995;149:283-7.
- Nijman RG, Vergouwe Y, Thompson M, Van Veen M, Van Meurs AH, Van der Lei J, et al. Clinical prediction model to aid emergency doctors managing febrile children at risk of serious bacterial infections: Diagnostic study. BMJ 2013;346:f1706.
- Hulp CF. Farmacotherapeutisch kompas 2007. Amstelveen: College voor zorgverzekeringen, 2007.
- Fleming S, Gill P, Jones C, Taylor JA, Van den Bruel A, Heneghan C, et al. Validity and reliability of measurement of capillary refill time in children: A systematic review. Arch Dis Child 2015a;100:239-49.
- Fleming S, Gill P, Jones C, Taylor JA, Van den Bruel A, Heneghan C, et al. The diagnostic value of capillary refill time for detecting serious illness in children: A systematic review and meta-analysis. PLoS One 2015b;10:e0138155.
- Nijman RG, Thompson M, Van Veen M, Perera R, Moll HA, Oostenbrink R. Derivation and validation of age and temperature specific reference values and centile charts to predict lower respiratory tract infection in children with fever: Prospective observational study. BMJ 2012;345:e4224.
- NVK. Richtlijn urineweginfecties bij kinderen (2010). Ga naar bron: NVK. Richtlijn urineweginfecties bij kinderen (2010).
- Isaacman DJ, Burke BL. Utility of the serum c-reactive protein for detection of occult bacterial infection in children. Arch Pediatr Adolesc Med 2002;156:905-9.
- Isaacman DJ, Shults J, Gross TK, Davis PH, Harper M. Predictors of bacteremia in febrile children 3 to 36 months of age. Pediatrics 2000;106:977-82.
- Pulliam PN, Attia MW, Cronan KM. C-reactive protein in febrile children 1 to 36 months of age with clinically undetectable serious bacterial infection. Pediatrics 2001;108:1275-9.
- Van den Bruel A, Thompson MJ, Haj-Hassan T, Stevens R, Moll H, Lakhanpaul M, et al. Diagnostic value of laboratory tests in identifying serious infections in febrile children: Systematic review. BMJ 2011;342:d3082.
- Black S, Shinefield H, Baxter R, Austrian R, Bracken L, Hansen J, et al. Postlicensure surveillance for pneumococcal invasive disease after use of heptavalent pneumococcal conjugate vaccine in Northern California Kaiser Permanente. Pediatr Infect Dis J 2004;23:485-9.
- Kourtis AP, Sullivan DT, Sathian U. Practice guidelines for the management of febrile infants less than 90 days of age at the ambulatory network of a large pediatric health care system in the united states: Summary of new evidence. Clin.Pediatr.(Phila) 2004;43:11-6.
- Lee GM, Harper MB. Risk of bacteremia for febrile young children in the post-haemophilus influenzae type b era. Arch Pediatr Adolesc Med 1998;152:624-8.
-
Du Perron LJ, Op de Coul ME, Lucassen WAM. De ziekte van Kawasaki: Tijdige diagnose essentieel. Huisarts Wet 2014;57:370-2.
- Ayusawa M, Sonobe T, Uemura S, Ogawa S, Nakamura Y, Kiyosawa N, et al. Revision of diagnostic guidelines for kawasaki disease (the 5th revised edition). Pediatr Int 2005;47:232-4.
- Yim D, Curtis N, Cheung M, Burgner D. An update on kawasaki disease ii: Clinical features, diagnosis, treatment and outcomes. J Paediatr Child Health 2013;49:614-23.
- Nijman RG, Oostenbrink R, Dons EM, Bouwhuis CB, Moll HA. Parental fever attitude and management: Influence of parental ethnicity and child’s age. Pediatr Emerg Care 2010;26:339-42.
- Crocetti M, Moghbeli N, Serwint J. Fever phobia revisited: Have parental misconceptions about fever changed in 20 years? Pediatrics 2001;107:1241-6.
- Taylor C. Managing infants with pyrexia. Nurs Times 2006;102:42-3.
- Eskerud JR, Hoftvedt BO, Laerum E. Fever: Knowledge, perception and attitudes. Results from a Norwegian population study. Fam Pract 1991;8:32-6.
- Kai J. What worries parents when their preschool children are acutely ill, and why: A qualitative study. Br.Med.J. 1996;313:983.
- Blumenthal I. What parents think of fever. Fam Pract 1998;15:513-8.
- De Bont EG, Francis NA, Dinant GJ, Cals JW. Parents’ knowledge, attitudes, and practice in childhood fever: An internet-based survey. Br J Gen Pract 2014a;64:e10-6.
- Kist-van Holthe JE, Van der Heijden AJ. Dehydratie ten gevolge van gastro-enteritis bij kinderen. Ned Tijdschr Geneeskd 1999;143:193-6.
- NVK. Richtlijn dehydratie bij kinderen (2012). Ga naar bron: NVK. Richtlijn dehydratie bij kinderen (2012).
- De Bont EG, Brand PL, Dinant GJ, Van Well GT, Cals J. Wel of geen paracetamol bij kinderen met koorts? Ned Tijdschr Geneeskd 2014b;158:A6636.
- Meremikwu M, Oyo-Ita A. Paracetamol for treating fever in children. Cochrane Database Syst Rev 2002:CD003676.
- Gupta H, Shah D, Gupta P, Sharma KK. Role of paracetamol in treatment of childhood fever: A double-blind randomized placebo controlled trial. Indian Pediatr 2007;44:903-11.
- Meremikwu M, Oyo-Ita A. Physical methods for treating fever in children. Cochrane Database Syst Rev 2003:Cd004264.
- Fields E, Chard J, Murphy MS, Richardson M. Assessment and initial management of feverish illness in children younger than 5 years: Summary of updated nice guidance. BMJ 2013;346:f2866.
- Roland D, Jones C, Neill S, Thompson M, Lakhanpaul M. Safety netting in healthcare settings: What it means, and for whom? Arch Dis Child Educ Pract Ed 2014;99:48-53.
- Jones CH, Neill S, Lakhanpaul M, Roland D, Singlehurst-Mooney H, Thompson M. Information needs of parents for acute childhood illness: Determining ‘what, how, where and when’ of safety netting using a qualitative exploration with parents and clinicians. BMJ Open 2014;4:e003874.
- Almond S, Mant D, Thompson M. Diagnostic safety-netting. Br J Gen Pract 2009;59:872-4; discussion 4.
- Maguire S, Ranmal R, Komulainen S, Pearse S, Maconochie I, Lakhanpaul M, et al. Which urgent care services do febrile children use and why? Arch Dis Child 2011;96:810-6.
- Cabral C, Horwood J, Hay AD, Lucas PJ. How communication affects prescription decisions in consultations for acute illness in children: A systematic review and meta-ethnography. BMC Fam Pract 2014;15:63.
- Baker MD, Fosarelli PD, Carpenter RO. Childhood fever: Correlation of diagnosis with temperature response to acetaminophen. Pediatrics 1987;80:315-8.
- Richardson AC, Roghmann KJ, White KC. Use of clinical observation scales following antipyretic therapy to predict serious illness in febrile children. Am J Dis Child 1999;144:435-.
- Torrey SB, Henretig F, Fleisher G, Goldstein RM, Ardire A, Ludwig S, et al. Temperature response to antipyretic therapy in children: Relationship to occult bacteremia. Am J Emerg Med 1985;3:190-2.
- Weisse ME, Miller G, Brien JH. Fever response to acetaminophen in viral vs. Bacterial infections. Pediatr Infect Dis J 1987;6:1091-4.
- Yamamoto LT, Wigder HN, Fligner DJ, Rauen M, Dershewitz RA. Relationship of bacteremia to antipyretic therapy in febrile children. Pediatr Emerg Care 1987;3:223-7.
- Vink R, Offringa M, Van der Does E. Het beleid van huisartsen bij convulsies met koorts. Huisarts Wet 1990;33:263-7.
- Speelman-Verburgh ME, Bruynzeels MA, Van Suylekom-Smit LWA, Van der Velden J, Hoes AW, Van der Wouden JC. De incidentie van koortsconvulsies bij kinderen van 3-72 maanden oud. Ned Tijdschr Geneeskd 1996;140:664-7.
- Verity CM, Butler NR, Golding J. Febrile convulsions in a national cohort followed up from birth. I--prevalence and recurrence in the first five years of life. Br Med J (Clin Res Ed) 1985;290:1307-10.
- Offringa M, Hazebroek-Kampschreur AA, Derksen-Lubsen G. Prevalence of febrile seizures in dutch schoolchildren. Paediatr Perinat Epidemiol. 1991;5:181-8.
- Brouwer OF, Kamphuis DJ, Begeer JH. Koortsconvulsies: Prognose en behandeling. Ned Tijdschr Geneeskd 1996;140:1801.
- Nederlandse Vereniging voor Neurologie. Richtlijnen epilepsie. Utrecht: Nederlandse Vereniging voor Neurologie, 2015.
- Sadleir LG, Scheffer IE. Febrile seizures. BMJ 2007;334:307-11.
- Offringa M, Moyer VA. An evidence-based approach to managing seizures associated with fever in children. West J Med 2001;175:254-9.
- Mewasingh LD. Febrile seizures. BMJ Clin Evid 2014;2014.
- Rosenbloom E, Finkelstein Y, Adams-Webber T, Kozer E. Do antipyretics prevent the recurrence of febrile seizures in children? A systematic review of randomized controlled trials and meta-analysis. Eur J Paediatr Neurol 2013;17:585-8.
- Uhari M, Rantala H, Vainionpaa L, Kurttila R. Effect of acetaminophen and of low intermittent doses of diazepam on prevention of recurrences of febrile seizures. J Pediatr 1995;126:991-5.
- Baumann RJ, Duffner PK. Treatment of children with simple febrile seizures: The aap practice parameter. American academy of pediatrics. Pediatr Neurol 2000;23:11-7.
- Verity CM, Greenwood R, Golding J. Long-term intellectual and behavioral outcomes of children with febrile comvulsions. N Engl J Med 1998;338:1723.
- Van Stuijvenberg M, De Vos S, Tjiang GC, Steyerberg EW, Derksen-Lubsen G, Moll HA. Parents’ fear regarding fever and febrile seizures. Acta Paediatr 1999;88:618-22.
Kernboodschap uit de standaard