NHG-Behandelrichtlijn
1.0
maart 2021
maart 2021
D. Spijsverteringsorganen
Richtlijnen diagnostiek
Naar Volledige tekst ›Anamnese
Naar Volledige tekst ›Aanvullend onderzoek
Naar Volledige tekst ›Evaluatie
Naar Volledige tekst ›Richtlijnen beleid
Naar Volledige tekst ›Voorlichting en niet-medicamenteuze behandeling
Naar Volledige tekst ›Maagbeschermende maatregelen bij NSAID-gebruik
Naar Volledige tekst ›Algemene maatregelen
Naar Volledige tekst ›PPI bij gebruikers van een klassiek NSAID
Naar Volledige tekst ›PPI bij gebruikers van laaggedoseerde salicylaten of COX-2-selectieve NSAID’s
Naar Volledige tekst ›Maagbeschermende maatregelen bij andere risicomedicatie dan een NSAID
Naar Volledige tekst ›PPI, type en dosering
Naar Volledige tekst ›Achtergronden
Naar Samenvatting ›Begrippen
Naar Samenvatting ›Maagcomplicaties
Naar Samenvatting ›Maagbescherming
Naar Samenvatting ›Laaggedoseerde salicylaten
Naar Samenvatting ›Etiologie/pathofysiologie
Naar Samenvatting ›NSAID’s, inclusief (laaggedoseerde) salicylaten en COX-2-selectieve NSAID’s
Naar Samenvatting ›Maagcomplicaties
Naar Samenvatting ›Maagklachten
Naar Samenvatting ›Antitrombotica anders dan laaggedoseerde salicylaten
Naar Samenvatting ›Systemisch werkende (gluco)corticosteroïden
Naar Samenvatting ›Bisfosfonaten en kaliumchloride
Naar Samenvatting ›Serotonerge antidepressiva en spironolacton
Naar Samenvatting ›Richtlijnen diagnostiek
Naar Samenvatting ›Anamnese
Naar Samenvatting ›Lichamelijk onderzoek
Naar Samenvatting ›Aanvullend onderzoek
Naar Samenvatting ›Evaluatie
Naar Samenvatting ›Richtlijnen beleid
Naar Samenvatting ›Voorlichting en niet-medicamenteuze behandeling
Naar Samenvatting ›Maagbeschermende maatregelen bij NSAID-gebruik
Naar Samenvatting ›Algemene maatregelen
Naar Samenvatting ›PPI bij gebruikers van een klassiek NSAID
Naar Samenvatting ›PPI bij gebruikers van laaggedoseerde salicylaten of COX-2-selectieve NSAID’s
Naar Samenvatting ›Maagbeschermende maatregelen bij andere risicomedicatie dan een NSAID
Naar Samenvatting ›Bisfosfonaat
Naar Samenvatting ›Kaliumchloride
Naar Samenvatting ›Corticosteroïd
Naar Samenvatting ›Antitromboticum, SSRI, venlafaxine, duloxetine, trazodon, spironolacton
Naar Samenvatting ›PPI, type en dosering
Naar Samenvatting ›Referenties
- Kwaliteitsinstituut voor de gezondheidszorg CBO. NSAID-gebruik en preventie van maagschade. Alphen a/d Rijn: Van Zuiden Communications, 2003.
- Ministerie VWS. Harm-Wrestling: Een voorstel van de expertgroep medicatieveiligheid met betrekking tot concrete interventies die de extramurale medicatieveiligheid op korte termijn kunnen verbeteren. Den Haag: Ministerie van VWS, 2009.
- Hernandez-Diaz S, Garcia Rodriguez LA. Cardioprotective aspirin users and their excess risk of upper gastrointestinal complications. BMC Med 2006;4:22.
- Derry S, Loke YK. Risk of gastrointestinal haemorrhage with long term use of aspirin: meta-analysis. BMJ 2000;321:1183-7.
- Bhala N, Emberson J, Merhi A, Abramson S, Arber N, Baron JA, et al. Vascular and upper gastrointestinal effects of non-steroidal anti-inflammatory drugs: meta-analyses of individual participant data from randomised trials. Lancet 2013;382:769-79.
- Hallas J, Dall M, Andries A, Andersen BS, Aalykke C, Hansen JM, et al. Use of single and combined antithrombotic therapy and risk of serious upper gastrointestinal bleeding: population based case-control study. BMJ 2006;333:726.
- Ibanez L, Vidal X, Vendrell L, Moretti U, Laporte JR. Upper gastrointestinal bleeding associated with antiplatelet drugs. Aliment Pharmacol Ther 2006;23:235-42.
- Lanas A, Garcia-Rodriguez LA, Arroyo MT, Gomollon F, Feu F, Gonzalez-Perez A, et al. Risk of upper gastrointestinal ulcer bleeding associated with selective cyclo-oxygenase-2 inhibitors, traditional non-aspirin non-steroidal anti-inflammatory drugs, aspirin and combinations. Gut 2006;55:1731-8.
- Lin KJ, Hernandez-Diaz S, Garcia Rodriguez LA. Acid suppressants reduce risk of gastrointestinal bleeding in patients on antithrombotic or anti-inflammatory therapy. Gastroenterology 2011;141:71-9.
- Garcia Rodriguez LA, Lin KJ, Hernandez-Diaz S, Johansson S. Risk of upper gastrointestinal bleeding with low-dose acetylsalicylic acid alone and in combination with clopidogrel and other medications. Circulation 2011;123:1108-15.
- Cardoso RN, Benjo AM, Dinicolantonio JJ, Carcia DC, Macedo FYB, El-Hayek G, et al. Incidence of cardiovascular events and gastrointestinal bleeding in patients receiving clopidogrel with and without proton pump inhibitors: an updated meta-analysis. Open Heart 2015;2:e000248.
- Hsu PI, Wu DC, Tsay FW, Cheng JS, Liu CP, Lai KH, et al. Histamine-2 receptor antagonist cannot prevent recurrent peptic ulcers in patients with atherosclerotic diseases who receive platelet adp receptor antagonist monotherapy: a randomized-controlled, double-blind, and double-dummy trial. Am J Gastroenterol 2017;112:282-9.
- Hu W, Tong J, Kuang X, Chen W, Liu Z. Influence of proton pump inhibitors on clinical outcomes in coronary heart disease patients receiving aspirin and clopidogrel: a meta-analysis. Medicine (Baltimore) 2018;97:e9638.
- Kwok CS, Nijjar RS, Loke YK. Effects of proton pump inhibitors on adverse gastrointestinal events in patients receiving clopidogrel: systematic review and meta-analysis. Drug Saf 2011;34:47-57.
- Dorlo TPC, Jager NGL, Beijnen JH, Schellens JHM. Protonpompremmers bij systemisch glucocorticoïdgebruik. Ned Tijdschr Geneesk 2013;157:A5540.
- Narum S, Westergren T, Klemp M. Corticosteroids and risk of gastrointestinal bleeding: a systematic review and meta-analysis. BMJ Open 2014;4:e004587.
- Delaney JA, Opatrny L, Brophy JM, Suissa S. Drug drug interactions between antithrombotic medications and the risk of gastrointestinal bleeding. CMAJ 2007;177:347-51.
- Van Hecken A, Depré M, Wynants K, Vanbilloen H, Verbruggen A, Arnout J, et al. Effect of clopidogrel on naproxen-induced gastrointestinal blood loss in healthy volunteers. Drug Metabol Drug Interact. 1998;14:193-205.
- De Abajo FJ, Garcia-Rodriguez LA. Risk of upper gastrointestinal tract bleeding associated with selective serotonin reuptake inhibitors and venlafaxine therapy: interaction with nonsteroidal anti-inflammatory drugs and effect of acid-suppressing agents. Arch Gen Psychiatry 2008;65:795-803.
- Opatrny L, Delaney JA, Suissa S. Gastro-intestinal haemorrhage risks of selective serotonin receptor antagonist therapy: a new look. Br J Clin Pharmacol 2008;66:76-81.
- Vidal X, Ibanez L, Vendrell L, Conforti A, Laporte JR. Risk of upper gastrointestinal bleeding and the degree of serotonin reuptake inhibition by antidepressants: a case-control study. Drug Saf 2008;31:159-68
- Verhamme K, Mosis G, Dieleman J, Stricker B, Sturkenboom M. Spironolactone and risk of upper gastrointestinal events: population based case-control study. BMJ 2006;333:330.
- Russo A, Autelitano M, Bisanti L. Spironolactone and gastrointestinal bleeding: a population based study. Pharmacoepidemiol Drug Saf 2012;17:495-500.
- Gulmez SE, Lassen AT, Aalykke C, Dall M, Andries A, Andersen BS, et al. Spironolactone use and the risk of upper gastrointestinal bleeding: a population-based case-control study. Br J Clin Pharmacol 2008;66:294-9.
- Papi C, Luchetti R, Gili L, Montanti S, Koch M, Capurso L. Budesonide in the treatment of Crohn's disease: a meta-analysis. Aliment Pharmacol Ther 2000;14:1419-28.
- Derendorf H, Mollmann H, Gruner A, Haack D, Gyselby G. Pharmacokinetics and pharmacodynamics of glucocorticoid suspensions after intra-articular administration. Clin Pharmacol Ther 1986;39:313-7.
- Weitoft T, Ronnblom L. Glucocorticoid resorption and influence on the hypothalamic-pituitary-adrenal axis after intra-articular treatment of the knee in resting and mobile patients. Ann Rheum Dis 2006;65:955-7
- Habib GS. Systemic effects of intra-articular corticosteroids. Clin Rheumatol 2009;28:749-56.
- Piper JM, Ray WA, Daugherty JR, Griffin MR. Corticosteroid use and peptic ulcer disease: role of nonsteroidal anti-inflammatory drugs. Ann Intern Med 1991;114:735-40.
- Fries JF, Williams CA, Bloch DA, Michel BA. Nonsteroidal anti-inflammatory drug-associated gastropathy: incidence and risk factor models. Am J Med 1991;91:213-22.
- Yeomans N, Lanas A, Labenz J, Van Zanten SV, Van Rensburg C, Racz I, et al. Efficacy of esomeprazole (20 mg once daily) for reducing the risk of gastroduodenal ulcers associated with continuous use of low-dose aspirin. Am J Gastroenterol 2008;103:2465-73.
- Lai KC, Lam SK, Chu KM, Wong BC, Hui WM, Hu WH, et al. Lansoprazole for the prevention of recurrences of ulcer complications from long-term low-dose aspirin use. N Engl J Med 2002;346:2033-8.
- Charlot M, Ahlehoff O, Norgaard ML, Jorgensen CH, Sorensen R, Abildstrom SZ, et al. Proton-pump inhibitors are associated with increased cardiovascular risk independent of clopidogrel use: a nationwide cohort study. Ann Intern Med 2010;153:378-86.
- Abraham NS, Hlatky MA, Antman EM, Bhatt DL, Bjorkman DJ, Clark CB, et al. ACCF/ACG/AHA 2010 expert consensus document on the concomitant use of proton pump inhibitors and thienopyridines: a focused update of the ACCF/ACG/AHA 2008 expert consensus document on reducing the gastrointestinal risks of antiplatelet therapy and nsaid use: a report of the american college of cardiology foundation task force on expert consensus documents. Circulation 2010;122:2619-33.
- Li L, Geraghty OC, Mehta Z, Rothwell PM. Age-specific risks, severity, time course, and outcome of bleeding on long-term antiplatelet treatment after vascular events: a population-based cohort study. Lancet 2017;390:490-9.
- Silverstein FE, Faich G, Goldstein JL, Simon LS, Pincus T, Whelton A, et al. Gastrointestinal toxicity with celecoxib vs nonsteroidal anti-inflammatory drugs for osteoarthritis and rheumatoid arthritis: the class study: a randomized controlled trial. Celecoxib long-term arthritis safety study. JAMA 2000;284:1247-55.
- Chan FK, Lanas A, Scheiman J, Berger MF, Nguyen H, Goldstein JL. Celecoxib versus omeprazole and diclofenac in patients with osteoarthritis and rheumatoid arthritis (condor): a randomised trial. Lancet 2010;376:173-9.
- Rostom A, Dube C, Wells GA, Tugwell P, Welch V, Jolicoeur E, et al. Prevention of NSAID-induced gastroduodenal ulcers (review). Cochrane Database Syst Rev 2011.
- Zorginstituut Nederland. Farmacotherapeutisch kompas. Diemen, Zorginstituut Nederland, 2019. www.farmacotherapeutischkompas.nl, geraadpleegd 5 december 2019.
- Lems WF, Kuipers EJ. Preventie van NSAID-gastropathie: verschil tussen een coxib en toevoeging van een PPI. Ned Tijdschr Geneesk 2010;154:A2663-A4.
- Rostom A, Dube C, Wells G, Tugwell P, Welch V, Jolicoeur E, et al. Prevention of NSAID-induced gastroduodenal ulcers. Cochrane Database Syst Rev 2002:CD002296.
- Szabo IL, Matics R, Hegyi P, Garami A, Illes A, Sarlos P, et al. PPIs prevent aspirin-induced gastrointestinal bleeding better than H2RAS. A systematic review and meta-analysis. J Gastrointestin Liver Dis 2017;26:395-402.
- Harmsze AM, De Boer A, Boot H, Deneer VHM, Heringa M, Mol PGM, et al. Interactie tussen clopidogrel en protonpompremmers. Ned Tijdschr Geneeskd 2011;155:A2442.
-
Hunfeld NG, Valkhoff VE, Touw DJ, Sturkenboom MC, Kuipers EJ. Clopidogrel en protonpompremmers: onvoldoende bewijs van interactie. Ned Tijdschr Geneeskd 2011;155:A2404.