NHG-Richtlijnen
NHG-Standaard
M25
3.0
In herziening
april 2010
april 2010
W/X/Y. Zwangerschap / anticonceptie / geslachtsorganen man en vrouw

Richtlijnen diagnostiek

Naar Volledige tekst ›

Anamnese

Naar Volledige tekst ›

Lichamelijk onderzoek

Naar Volledige tekst ›

Aanvullend onderzoek

Naar Volledige tekst ›

Evaluatie

Naar Volledige tekst ›

Richtlijnen beleid

Naar Volledige tekst ›

Voorlichting

Naar Volledige tekst ›

Verwijzing

Naar Volledige tekst ›

Belangrijkste wijzigingen

Naar Samenvatting ›

Kernboodschappen

Naar Samenvatting ›

Inleiding

Naar Samenvatting ›

Scope

Naar Samenvatting ›

Samenwerking en afstemming

Naar Samenvatting ›

Achtergronden

Naar Samenvatting ›

Epidemiologie

Naar Samenvatting ›

Pathofysiologie

Naar Samenvatting ›

Oorzaken

Naar Samenvatting ›

Prognostische factoren

Naar Samenvatting ›

Richtlijnen diagnostiek

Naar Samenvatting ›

Voorafgaand aan het consult

Naar Samenvatting ›

Anamnese

Naar Samenvatting ›

Bij alle paren

Naar Samenvatting ›

Bij kinderwens > 12 maanden

Naar Samenvatting ›
Medische voorgeschiedenis
Naar Samenvatting ›
Medicatie
Naar Samenvatting ›
Seksualiteit
Naar Samenvatting ›
Werk
Naar Samenvatting ›

Bij oligomenorroe of amenorroe

Naar Samenvatting ›

Bij afwijkend spermaonderzoek

Naar Samenvatting ›

Lichamelijk onderzoek

Naar Samenvatting ›

Bij de vrouw

Naar Samenvatting ›

Bij de man

Naar Samenvatting ›

Aanvullend onderzoek

Naar Samenvatting ›

Spermaonderzoek

Naar Samenvatting ›

Chlamydia-antistoftiter (CAT)

Naar Samenvatting ›

Overige tests

Naar Samenvatting ›

Spermaonderzoek

Naar Samenvatting ›

Evaluatie

Naar Samenvatting ›

Criteria voor de diagnose ‘subfertiliteit’

Naar Samenvatting ›

Afwijkende bevindingen

Naar Samenvatting ›

Prognostisch model bij normale bevindingen

Naar Samenvatting ›
Spontane zwangerschapskans > 40%
Naar Samenvatting ›
Zwangerschapskans 30-40%
Naar Samenvatting ›
Zwangerschapskans < 30%
Naar Samenvatting ›
Leeftijd van de vrouw ≥ 38 jaar
Naar Samenvatting ›

Richtlijnen beleid

Naar Samenvatting ›

Voorlichting

Naar Samenvatting ›

Zwangerschapswens ≤ 12 maanden

Naar Samenvatting ›

Subfertiliteit (zwangerschapswens > 12 maanden)

Naar Samenvatting ›
Vruchtbare periode
Naar Samenvatting ›

Leefstijlfactoren

Naar Samenvatting ›
Roken
Naar Samenvatting ›
Alcohol- en druggebruik
Naar Samenvatting ›
Lichaamsgewicht
Naar Samenvatting ›
Overige leefstijladviezen
Naar Samenvatting ›

Thuisarts

Naar Samenvatting ›
Voorlichtingsmateriaal
Naar Samenvatting ›

Medicamenteuze behandeling

Naar Samenvatting ›

Clomifeen

Naar Samenvatting ›

Verwijzing

Naar Samenvatting ›

Zwangerschapswens ≤ 12 maanden

Naar Samenvatting ›

Subfertiliteit > 1 jaar en afwijkende bevindingen

Naar Samenvatting ›

Subfertiliteit > 1 jaar en normale bevindingen

Naar Samenvatting ›

Contra-indicaties voor fertiliteitsbehandelingen

Naar Samenvatting ›

Begeleiden van paren met langdurige subfertiliteitsproblemen

Naar Samenvatting ›

Verwachtingen

Naar Samenvatting ›

Verwerking

Naar Samenvatting ›

Referenties

  1. Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG). OFO, oriënterend fertiliteitsonderzoek. 1.0 ed. Utrecht: NVOG, 2004a.
  2. Eimers JM, Te Velde ER, Gerritse R, Vogelzang ET, Looman CWN, Habbema JDF. The prediction of the chance to conceive in subfertile couples. Fertility and Sterility 1994;44.
  3. Collins JA, Burrows EA, Willan AR. The prognosis for live birth among untreated infertile couples. Fertility and Sterility 1995;22.
  4. Snick HK, Snick TS, Evers JL, Collins JA. The spontaneous pregnancy prognosis in untreated subfertile couples: the Walcheren primary care study. Hum Reprod 1997;12:1582-8.
  5. Hunault CC, Habbema JD, Eijkemans MJ, Collins JA, Evers JL, Te Velde ER. Two new prediction rules for spontaneous pregnancy leading to live birth among subfertile couples, based on the synthesis of three previous models. Hum Reprod 2004;19:2019-26.
  6. Van der Steeg JW, Steures P, Eijkemans MJ, Habbema JD, Hompes PG, Broekmans FJ, et al. Pregnancy is predictable: a large-scale prospective external validation of the prediction of spontaneous pregnancy in subfertile couples. Hum Reprod 2007;22:536-42.
  7. Van de Lisdonk EH, Van den Bosch WJHM, Lagro-Janssen ALM. Ziekten in de huisartspraktijk. 5e ed. Maarssen: Elsevier Gezondheidszorg, 2008.
  8. Van der Linden MW, Westert GP, De Bakker DH, Schellevis FG. Tweede Nationale Studie naar ziekten en verrichtingen in de huisartspraktijk: klachten en aandoeningen in de bevolking en in de huisartspraktijk. Utrecht/Bilthoven: NIVEL/RIVM, 2004.
  9. Steenhof L, De Jong A. Onvrijwillig onvruchtbaar. Centraal Bureau voor de Statistiek Index 2000;3. Ga naar bron
  10. Evers JL. Female subfertility. Lancet 2002;360:151-9.
  11. ESHRE Capri Workshop Group. Hum Reprod Update 2008;14:293-307.
  12. Van Asselt KM, Kok HS, Pearson PL, Dubas JS, Peeters PHM, Te Velde ER, et al. Heritability of menopausal age in mothers and daughters. Fertil Steril 2004a;82:1348-51.
  13. Gianotten J, Westerveld GH, Leschot NJ, Tanck MWT, Lilford RJ, Lombardi MP, et al. Familial clustering of impaired spermatogenesis: no evidence for a common genetic inheritance pattern. Hum Reprod 2004;19:71-6.
  14. Ferlin A, Raicu F, Gatta V, Zuccarello D, Palka G, Foresta C. Male infertility: role of genetic background. Reprod Biomed Online 2007;14:734-45.
  15. Weber RFA, Dohle GR, Van Roijen JH, Te Velde ER, Van Kooij RJ, Vreeburg JTM. De rol van andrologie bij diagnostiek en behandeling van fertiliteitsstoornissen. Ned Tijdschr Geneeskd 1995;139:922-5.
  16. Evers JH, Collins J, Clarke J. Surgery or embolisation for varicoceles in subfertile men. Cochrane Database Syst Rev 2008;CD000479.
  17. Van Noord-Zaadstra BM, Looman CW, Alsbach H, Habbema JD, Te Velde ER, Karbaat J. Delaying childbearing: effect of age on fecundity and outcome of pregnancy. BMJ 1991;302:1361-5.
  18. Dunson DB, Baird DD, Colombo B. Increased infertility with age in men and women. Obstet Gynecol 2004;103:51-6.
  19. Kok HS, Van Asselt KM, Van der Schouw YT, Grobbee DE, Te Velde ER, Pearson PL, et al. Subfertility reflects accelerated ovarian ageing. Hum Reprod 2003;18:644-8.
  20. Van Asselt KM, Kok HS, Putter H, Wijmenga C, Peeters PHM, Van der Schouw YT, et al. Linkage analysis of extremely discordant and concordant sibling pairs identifies quantitative trait loci influencing variation in human menopausal age. Am J Hum Genet 2004b;74:444-53.
  21. De La Rochebrochard E, Thonneau P. Paternal age >or=40 years: an important risk factor for infertility. Am J Obstet Gynecol 2003;189:901-5.
  22. Collins JA, Wrixon W, Janes LB, Wilson EH. Treatment-independent pregnancy among infertile couples. N Engl J Med 1983;309:1201-6.
  23. Weström L, Joesoef R, Reynolds G, Hagdu A, Thompson SE. Pelvic inflammatory disease and fertility. A cohort study of 1,844 women with laparoscopically verified disease and 657 control women with normal laparoscopic results. Sex Transm Dis 1992;19:185-92.
  24. Heinonen PK, Leinonen M. Fecundity and morbidity following acute pelvic inflammatory disease treated with doxycycline and metronidazole. Arch Gynecol Obstet 2003;268:284-8.
  25. Trimbos-Kemper T, Trimbos B, Van Hall E. Etiological factors in tubal infertility. Fertil Steril 1982;37:384-8.
  26. Mueller BA, Daling JR, Moore DE, Weiss NS, Spadoni LR, Stadel BV, et al. Appendectomy and the risk of tubal infertility. N Engl J Med 1986;315:1506-8.
  27. Powley PH. Infertility due to pelvic abscess and pelvic peritonitis in appendicitis. Lancet 1965;1:27-9.
  28. Puri P, Guiney EJ, O'Donnell B, McGuinness EP. Effects of perforated appendicitis in girls on subsequent fertility. Br Med J (Clin Res Ed) 1984;288:25-6.
  29. Haney AF. Endometriosis-associated infertility. Baillieres Clin Obstet Gynaecol 1993;7:791-812.
  30. Olive DL, Schwartz LB. Endometriosis. N Engl J Med 1993;328:1759-69.
  31. Phillips OP. New aspects of injectable contraception. Int J Fertil Womens Med 2001;46:31-6.
  32. Wiegratz I, Mittmann K, Dietrich H, Zimmermann T, Kuhl H. Fertility after discontinuation of treatment with an oral contraceptive containing 30 microg of ethinyl estradiol and 2 mg of dienogest. Fertil Steril 2006;85:1812-9.
  33. French R, Van Vliet H, Cowan F, Mansour D, Morris S, Hughes D et al. Hormonally impregnated intrauterine systems (IUSs) versus other forms of reversible contraceptives as effective methods of preventing pregnancy. Cochrane Database Syst Rev 2004;CD001776.
  34. Hov GG, Skjeldestad FE, Hilstad T. Use of IUD and subsequent fertility -- follow-up after participation in a randomized clinical trial. Contraception 2007;75:88-92.
  35. Doll H, Vessey M, Painter R. Return of fertility in nulliparous women after discontinuation of the intrauterine device: comparison with women discontinuing other methods of contraception. BJOG 2001;108:304-14.
  36. Aronson JK. Meyler's side effects of drugs. The international encyclopedia of adverse drug reactions and interactions. 15th e.d. Amsterdam: Elsevier, 2006.
  37. Trottmann M, Becker AJ, Stadler T, Straub J, Soljanik I, Schlenker B, et al. Semen quality in men with malignant diseases before and after therapy and the role of cryopreservation. Eur Urol 2007;52:355-67.
  38. Kaufman RH, Adam E, Noller K, Irwin JF, Gray M. Upper genital tract changes and infertility in diethylstilbestrol-exposed women. Am J Obstet Gynecol 1986;154:1312-8.
  39. Stolk JG, Vooijs GP, Aartsen EJ. Het teratogene effect van DES in de zwangerschap; de omvang van het DES-probleem in Nederland. Ned Tijdschr Geneeskd 1982;126:1350-8.
  40. Huikeshoven FJM, Wallenburg HCS. DES, meer dan een oncologisch probleem. Ned Tijdschr Geneeskd 1984;128:1553-6.
  41. Herbst AL, Hubby MM, Azizi F, Makii MM. Reproductive and gynecologic surgical experience in diethylstilbestrol-exposed daughters. Am J Obstet Gynecol 1981;141:1019-28.
  42. Senekjian EK, Potkul RK, Frey K, Herbst AL. Infertility among daughters either exposed or not exposed to diethylstilbestrol. Am J Obstet Gynecol 1988;158:493-8.
  43. Stichting Health Base/RIVM. Geneesmiddelen, zwangerschap en borstvoeding. Bilthoven: Stichting Health Base/RIVM Teratologie Informatie Service, 2007.
  44. Drosdzol A, Skrzypulec V. Quality of life and sexual functioning of Polish infertile couples. Eur J Contracept Reprod Health Care 2008;13:271-81.
  45. Shindel AW, Nelson CJ, Naughton CK, Ohebshalom M, Mulhall JP. Sexual function and quality of life in the male partner of infertile couples: prevalence and correlates of dysfunction. J Urol 2008;179:1056-9.
  46. Roeleveld N. Epidemiologisch onderzoek naar reproductiestoornissen en beroepsmatige blootstelling in Nederland. Tijdschr Bedrijfs Verzekeringsgeneeskd 2006;14:391-5.
  47. Sallmén M, Lindbohm ML. Pesticides, lead and solvents: pregnancy outcome and fertility. Tijdschr Bedrijfs Verzekeringsgeneeskd 2006;14:396-400.
  48. Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde. Zwangerschap, postpartumperiode en werk (2007). Utrecht: NVAB, 2007.
  49. Knuth UA, Maniera H, Nieschlag E. Anabolic steroids and semen parameters in bodybuilders. Fertil Steril 1989;52:1041-7.
  50. Heineman MJ. Obstetrie en gynaecologie: de voortplanting van de mens. 5e ed. Maarssen: Elsevier Gezondheidszorg, 2004.
  51. Land JA, Gijsen AP, Kessels AG, Slobbe ME, Bruggeman CA. Performance of five serological chlamydia antibody tests in subfertile women. Hum Reprod 2003;18:2621-7.
  52. Hull MG, Savage PE, Bromham DR. Prognostic value of the postcoital test: prospective study based on time-specific conception rates. Br J Obstet Gynaecol 1982;89:299-305.
  53. Oei SG, Bloemenkamp KW, Helmerhorst FM, Naaktgeboren N, Keirse MJ. Evaluation of the postcoital test for assessment of 'cervical factor' infertility. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol 1996;64:217-20.
  54. Glazener CM, Coulson C, Lambert PA, Watt EM, Hinton RA, Kelly NJ, et al. The value of artificial insemination with husband's semen in infertility due to failure of postcoital sperm-mucus penetration -- controlled trial of treatment. Br J Obstet Gynaecol 1987;94:774-8.
  55. Steures P, Van der Steeg JW, Hompes PGA, Bossuyt PMM, Van der Veen F, Habbema JDF, et al. Intra-uteriene inseminatie met gecontroleerde ovariële hyperstimulatie vergeleken met een afwachtend beleid bij paren met onverklaarde subfertiliteit en een gemiddelde prognose: een gerandomiseerd onderzoek. Ned Tijdschr Geneeskd 2008;152:1525-31.
  56. Brandes M, Hamilton CJ, De Bruin JP, Nelen WL, Kremer JA. The relative contribution of IVF to the total ongoing pregnancy rate in a subfertile cohort. Hum Reprod 2010;25: 118-26.
  57. Zinaman MJ, Clegg ED, Brown CC, O'Connor J, Selevan SG. Estimates of human fertility and pregnancy loss. Fertil Steril 1996;65:503-9.
  58. Wilcox AJ, Weinberg CR, O'Connor JF, Baird DD, Schlatterer JP, Canfield RE, et al. Incidence of early loss of pregnancy. N Engl J Med 1988;319:189-94.
  59. Hilgers TW, Daly KD, Prebil AM, Hilgers SK. Cumulative pregnancy rates in patients with apparently normal fertility and fertility-focused intercourse. J Reprod Med 1992;37:864-6.
  60. Gnoth C, Godehardt D, Godehardt E, Frank-Herrmann P, Freundl G. Time to pregnancy: results of the German prospective study and impact on the management of infertility. Hum Reprod 2003;18:1959-66.
  61. Wilcox AJ, Weinberg CR, Baird DD. Timing of sexual intercourse in relation to ovulation. Effects on the probability of conception, survival of the pregnancy, and sex of the baby. N Engl J Med 1995;333:1517-21.
  62. Wilcox AJ, Dunson D, Baird DD. The timing of the "fertile window" in the menstrual cycle: day specific estimates from a prospective study. BMJ 2000;321:1259-62.
  63. Stanford JB, White GL, Hatasaka H. Timing intercourse to achieve pregnancy: current evidence. Obstet Gynecol 2002;100:1333-41.
  64. Agarwal SK, Haney AF. Does recommending timed intercourse really help the infertile couple? Obstet Gynecol 1994;84: 307-10.
  65. Snick HK. Should spontaneous or timed intercourse guide couples trying to conceive? Hum Reprod 2005;20:2976-9.
  66. Scarpa B, Dunson DB, Colombo B. Cervical mucus secretions on the day of intercourse: an accurate marker of highly fertile days. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol 2006;125:72-8.
  67. Bigelow JL, Dunson DB, Stanford JB, Ecochard R, Gnoth C, Colombo B. Mucus observations in the fertile window: a better predictor of conception than timing of intercourse. Hum Reprod 2004;19:889-92.
  68. Guermandi E, Vegetti W, Bianchi MM, Uglietti A, Ragni G, Crosignani P. Reliability of ovulation tests in infertile women. Obstet Gynecol 2001;97:92-6.
  69. Tanabe K, Susumu N, Hand K, Nishii K, Ishikawa I, Nozawa S. Prediction of the potentially fertile period by urinary hormone measurements using a new home-use monitor: comparison with laboratory hormone analyses. Hum Reprod 2001;16:1619-24.
  70. Eichner SF, Timpe EM. Urinary-based ovulation and pregnancy: point-of-care testing. Ann Pharmacother 2004;38:325-31.
  71. Behre HM, Kuhlage J, Gassner C, Sonntag B, Schem C, Schneider HP, et al. Prediction of ovulation by urinary hormone measurements with the home use ClearPlan Fertility Monitor: comparison with transvaginal ultrasound scans and serum hormone measurements. Hum Reprod 2000;15: 2478-82.
  72. Robinson JE, Wakelin M, Ellis JE. Increased pregnancy rate with use of the Clearblue Easy Fertility Monitor. Fertil Steril 2007;87:329-34.
  73. Billings EL, Brown JB, Billings JJ, Burger HG. Symptoms and hormonal changes accompanying ovulation. Lancet 1972;1:282-4.
  74. Wilks DJ, Hay AW. Smoking and female fecundity: the effect and importance of study design. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol 2004;112:127-35.
  75. Augood C, Duckitt K, Templeton AA. Smoking and female infertility: a systematic review and meta-analysis. Hum Reprod 1998;13:1532-9.
  76. Hull MG, North K, Taylor H, Farrow A, Ford WC. Delayed conception and active and passive smoking. The Avon Longitudinal Study of Pregnancy and Childhood Study Team. Fertil Steril 2000;74:725-33.
  77. Ramlau-Hansen CH, Thulstrup AM, Aggerholm AS, Jensen MS, Toft G, Bonde JP. Is smoking a risk factor for decreased semen quality? A cross-sectional analysis. Hum Reprod 2007;22:188-96.
  78. Hassa H, Yildirim A, Can C, Turgut M, Tanir HM, Senses T, et al. Effect of smoking on semen parameters of men attending an infertility clinic. Clin Exp Obstet Gynecol 2006;33:19-22.
  79. Pasqualotto FF, Sobreiro BP, Hallak J, Pasqualotto EB, Lucon AM. Cigarette smoking is related to a decrease in semen volume in a population of fertile men. BJU Int 2006;97:324-6.
  80. Practice Committee of the American Society for Reproductive Medicine. Smoking and infertility. Fertil Steril 2006;86:S172-S177.
  81. Gezondheidsraad. Preconceptiezorg: voor een goed begin; publicatienr. 2007/19. Den Haag: Gezondheidsraad, 2007.
  82. Eggert J, Theobald H, Engfeldt P. Effects of alcohol consumption on female fertility during an 18-year period. Fertil Steril 2004;81:379-83.
  83. Tolstrup JS, Kjaer SK, Holst C, Sharif H, Munk C, Osler M, et al. Alcohol use as predictor for infertility in a representative population of Danish women. Acta Obstet Gynecol Scand 2003;82:744-9.
  84. Marinelli D, Gaspari L, Pedotti P, Taioli E. Mini-review of studies on the effect of smoking and drinking habits on semen parameters. Int J Hyg Environ Health 2004;207:185-92.
  85. Nudell DM, Monoski MM, Lipshultz LI. Common medications and drugs: how they affect male fertility. Urol Clin North Am 2002;29:965-73.
  86. Mueller BA, Daling JR, Weiss NS, Moore DE. Recreational drug use and the risk of primary infertility. Epidemiology 1990;1:195-200.
  87. Joesoef MR, Beral V, Aral SO, Rolfs RT, Cramer DW. Fertility and use of cigarettes, alcohol, marijuana, and cocaine. Ann Epidemiol 1993;3:592-4.
  88. Kuchenbecker WK, Ruifrok AE, Bolster JH, Heineman MJ, Hoek A. Subfertiliteit bij vrouwen met overgewicht. Ned Tijdschr Geneeskd 2006;150:2479-83.
  89. Van der Steeg JW, Steures P, Eijkemans MJ, Habbema JD, Hompes PG, Burggraaff JM, et al. Obesity affects spontaneous pregnancy chances in subfertile, ovulatory women. Hum Reprod 2008;23:324-8.
  90. Rich-Edwards JW, Spiegelman D, Garland M, Hertzmark E, Hunter DJ, Colditz GA, et al. Physical activity, body mass index, and ovulatory disorder infertility. Epidemiology 2002;13:184-90.
  91. Clark AM, Ledger W, Galletly C, Tomlinson L, Blaney F, Wang X, et al. Weight loss results in significant improvement in pregnancy and ovulation rates in anovulatory obese women. Hum Reprod 1995;10:2705-12.
  92. De Jonge A, Flikweert S. Preconceptionele leefstijladvisering: voorbereiding op nieuw leven. Bijblijven 2008;24:8-15.
  93. Bhattacharya S, Harrild K, Mollison J, Wordsworth S, Tay C, Harrold A, et al. Clomifene citrate or unstimulated intrauterine insemination compared with expectant management for unexplained infertility: pragmatic randomised controlled trial. BMJ 2008;337:a716.
  94. Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG). Richtlijn Anovulatie en kinderwens. Utrecht: NVOG, 2004b.
  95. Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG). Tubapathologie en kinderwens. Utrecht: NVOG, 2005.
  96. Verhulst SM, Cohlen BJ, Hughes E, Te Velde E, Heineman MJ. Intra-uterine insemination for unexplained subfertility. Cochrane Database Syst Rev 2006;CD001838.
  97. Steures P, Van der Steeg JW, Hompes PG, Van der Veen F, Mol BW. Intrauterine insemination in The Netherlands. Reprod Biomed Online 2007;14:110-6.
  98. Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG). Landelijke IVF-cijfers 1996-2007 (2007). Utrecht: NVOG, 2007.
  99. Witsenburg C, Dieben S, Van der Westerlaken L, Verburg H, Naaktgeboren N. Cumulative live birth rates in cohorts of patients treated with in vitro fertilization or intracytoplasmic sperm injection. Fertil Steril 2005;84:99-107.
  100. Kremer JAM, Visser H. Testiculaire sperma-extractie (TESE) met intracytoplasmatische sperma-injectie (ICSI) nu toegestaan in Nederland. Ned Tijdschr Geneeskd 2008;152:164-6.
  101. Verhaak CM, Smeenk JMJ, Evers AWM, Kremer JAM, Kraaimaat FW, Braat DDM. Women's emotional adjustment to IVF: a systematic review of 25 years of research. Hum Reprod Update 2007;13:27-36.
  102. Volgsten H, Skoog Svanberg A, Ekselius L, Lundkvist O, Sundstrom Poromaa I. Prevalence of psychiatric disorders in infertile women and men undergoing in vitro fertilization treatment. Hum Reprod 2008;23:2056-63.
  103. Verberg MFG, Eijkemans MJC, Heijnen EMEW, Broekmans FJ, De Klerk C, Fauser BCJM, et al. Why do couples drop-out from IVF treatment? A prospective cohort study. Hum Reprod 2008;23:2050-5.
  104. Smeenk JMJ, Verhaak CM, Stolwijk AM, Kremer JAM, Braat DDM. Reasons for dropout in an in vitro fertilization/intracytoplasmic sperm injection program. Fertil Steril 2004;81:262-8.
  105. Bouwmans CAM, Lintsen BAME, Al M, Verhaak CM, Eijkemans RJC, Habbema JD, et al. Absence from work and emotional stress in women undergoing IVF or ICSI: an analysis of IVF-related absence from work in women and the contribution of general and emotional factors. Acta Obstet Gynecol Scand 2008;87:1169-75.
NHG-werkgroep:
Van Asselt KM, Hinloopen RJ, Silvius AM, Van der Linden PJQ, Van Oppen CCAN, Van Balen JAM
5 gerelateerde lacunes
E-mail