NHG-Richtlijnen
NHG-Standaard
M11
4.0
augustus 2015
augustus 2015
R. Luchtwegen

Richtlijnen diagnostiek

Naar Volledige tekst ›

Anamnese

Naar Volledige tekst ›

Lichamelijk onderzoek

Naar Volledige tekst ›

Aanvullend onderzoek

Naar Volledige tekst ›

Evaluatie

Naar Volledige tekst ›
Ernstige keelontsteking bij:
Naar Volledige tekst ›
Andere oorzaken van keelpijn zijn:
Naar Volledige tekst ›

Richtlijnen beleid

Naar Volledige tekst ›

Voorlichting

Naar Volledige tekst ›

Medicamenteuze behandeling

Naar Volledige tekst ›

Controle en verwijzing

Naar Volledige tekst ›

Belangrijkste wijzigingen

Naar Samenvatting ›

Kernboodschappen

Naar Samenvatting ›

Inleiding

Naar Samenvatting ›

Scope

Naar Samenvatting ›

Buiten de scope

Naar Samenvatting ›

Achtergronden

Naar Samenvatting ›

Begrippen

Naar Samenvatting ›

Faryngitis

Naar Samenvatting ›

Tonsillitis

Naar Samenvatting ›

Peritonsillair infiltraat

Naar Samenvatting ›

Epidemiologie

Naar Samenvatting ›

Acute keelpijn

Naar Samenvatting ›

Peritonsillair abces

Naar Samenvatting ›

Andere complicaties

Naar Samenvatting ›

Epiglottitis

Naar Samenvatting ›

Etiologie en pathofysiologie

Naar Samenvatting ›

Faryngitis

Naar Samenvatting ›
Virussen
Naar Samenvatting ›
Bacteriën en schimmels
Naar Samenvatting ›
Soa
Naar Samenvatting ›

Peritonsillair abces

Naar Samenvatting ›

Epiglottitis

Naar Samenvatting ›

Prognose

Naar Samenvatting ›

Faryngotonsillitis

Naar Samenvatting ›

Purulente complicaties

Naar Samenvatting ›
Abces
Naar Samenvatting ›
Lymfadenitis colli
Naar Samenvatting ›

Niet-purulente complicaties

Naar Samenvatting ›

Antibiotica

Naar Samenvatting ›

Mononucleosis infectiosa

Naar Samenvatting ›

Epiglottitis

Naar Samenvatting ›

Richtlijnen diagnostiek

Naar Samenvatting ›

ABCDE-triage bij acute keelpijn

Naar Samenvatting ›

Airway

Naar Samenvatting ›

Breathing

Naar Samenvatting ›

Houding

Naar Samenvatting ›

Anamnese

Naar Samenvatting ›

Algemene vragen bij (telefonisch) consult

Naar Samenvatting ›

Verhoogd risico op complicaties

Naar Samenvatting ›

Indicaties voor lichamelijk onderzoek

Naar Samenvatting ›

Lichamelijk onderzoek

Naar Samenvatting ›

Algemene symptomen

Naar Samenvatting ›

Gebruik van een spatel

Naar Samenvatting ›
Gebruik van een spatel wordt in de volgende gevallen afgeraden:
Naar Samenvatting ›

Beoordeling van mond en keel

Naar Samenvatting ›

Beoordeling van de halslymfeklieren

Naar Samenvatting ›

Beoordeling van de huid

Naar Samenvatting ›

Aanvullend onderzoek

Naar Samenvatting ›

Leukocytentelling en -differentiatie

Naar Samenvatting ›

Serologisch onderzoek naar het epstein-barrvirus (EBV)

Naar Samenvatting ›

Overige tests

Naar Samenvatting ›

Evaluatie

Naar Samenvatting ›

Ernstige keelontsteking

Naar Samenvatting ›
Faryngotonsillitis bij een patiënt die als ernstig ziek wordt beoordeeld
Naar Samenvatting ›
Vermoeden van peritonsillair infiltraat
Naar Samenvatting ›
Lymfadenitis colli
Naar Samenvatting ›
Vermoeden van epiglottitis
Naar Samenvatting ›

Niet-ernstige keelontsteking

Naar Samenvatting ›
Faryngotonsillitis met een verhoogd risico op complicaties
Naar Samenvatting ›
Faryngotonsillitis zonder verhoogd risico op complicaties
Naar Samenvatting ›

Diagnose na aanvullend onderzoek

Naar Samenvatting ›
Mononucleosis infectiosa
Naar Samenvatting ›
Infectie bij een immuunstoornis
Naar Samenvatting ›

Minder vaak voorkomende oorzaken van keelpijn

Naar Samenvatting ›
Soa
Naar Samenvatting ›
Candidafaryngitis
Naar Samenvatting ›
Subacute thyreoïditis
Naar Samenvatting ›
Angina van Plaut-Vincent
Naar Samenvatting ›
Difterie
Naar Samenvatting ›
Aften
Naar Samenvatting ›
Roodvonk
Naar Samenvatting ›

Richtlijnen beleid

Naar Samenvatting ›

Spoedhandelen bij een (vermoeden van) epiglottitis met een snel progressief beloop of een dreigende hogeluchtwegobstructie

Naar Samenvatting ›

Voorlichting

Naar Samenvatting ›

Niet-ernstige keelontsteking zonder verhoogd risico op complicaties

Naar Samenvatting ›

Informatie bij het afraden van antibiotica

Naar Samenvatting ›

Roodvonk

Naar Samenvatting ›

Mononucleosis infectiosa

Naar Samenvatting ›

Thuisarts

Naar Samenvatting ›

Niet-medicamenteuze behandeling

Naar Samenvatting ›

Drinken of zuigen

Naar Samenvatting ›

Medicamenteuze behandeling

Naar Samenvatting ›

Pijnstillers

Naar Samenvatting ›

Zelfzorgmiddelen

Naar Samenvatting ›

Antibiotica algemeen

Naar Samenvatting ›
Penicilline en exantheem bij mononucleosis
Naar Samenvatting ›
Beleid bij een indicatie voor endocarditisprofylaxe of aanwezigheid gewrichtsprothese
Naar Samenvatting ›
Beleid na acuut reuma
Naar Samenvatting ›

Antibiotica bij faryngotonsillitis

Naar Samenvatting ›
Keuze van antibioticum
Naar Samenvatting ›

Antibiotica bij vermoeden van peritonsillair infiltraat en lymfadenitis colli

Naar Samenvatting ›
Keuze van antibioticum
Naar Samenvatting ›

Corticosteroïden

Naar Samenvatting ›

Candidafaryngitis

Naar Samenvatting ›

Controles

Naar Samenvatting ›

Controle bij antibiotica vanwege faryngotonsillitis

Naar Samenvatting ›

Controle bij antibiotica vanwege vermoeden peritonsillair infiltraat

Naar Samenvatting ›

Controle bij overige groepen

Naar Samenvatting ›

Verwijs

Naar Samenvatting ›

Tonsillectomie

Naar Samenvatting ›
Bij kinderen
Naar Samenvatting ›
Bij volwassenen
Naar Samenvatting ›

Referenties

  1. Kwaliteitskoepel Medische Specialisten (2014). ZATT-richtlijn ( Ziekten Adenoid en Tonsillen in de Tweede lijn). Ga naar bron
  2. Szuhay G, Tewfik TL. Peritonsillar abscess or cellulitis? A clinical comparative paediatric study. J Otolaryngol 1998;27:206-12.
  3. Schraff S, McGinn JD, Derkay CS. Peritonsillar abscess in children: a 10-year review of diagnosis and management. Int J Pediatr Otorhinolaryngol 2001;57:213-8.
  4. Galioto NJ. Peritonsillar abscess. Am Fam Physician 2008;77:199-02.
  5. Zwart S, Verschuur HP. Dreigend peritonsillair abces: wanneer moet de huisarts verwijzen? Ned Tijdschr Geneeskd 2012;156:A5072.
  6. Kordeluk S, Novack L, Puterman M, Kraus M, Joshua BZ. Relation between peritonsillar infection and acute tonsillitis: myth or reality? Otolaryngol Head Neck Surg 2011;145:940-5.
  7. Powell EL, Powell J, Samuel JR, Wilson JA. A review of the pathogenesis of adult peritonsillar abscess: time for a re-evaluation. J Antimicrob Chemother 2013;68:1941-50.
  8. Hidaka H, Kuriyama S, Yano H, Tsuji I, Kobayashi T. Precipitating factors in the pathogenesis of peritonsillar abscess and bacteriological significance of the Streptococcus milleri group. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 2011;30:527-32.
  9. Johnson RF, Stewart MG. The contemporary approach to diagnosis and management of peritonsillar abscess. Curr Opin Otolaryngol Head Neck Surg 2005;13:157-60.
  10. Bots AW. De keelontsteking in de huisartspraktijk. Leiden: Stenfert Kroese, 1965.
  11. Bruijnzeels MA, Foets M, Van der Wouden JC, Van den Heuvel WJ, Prins A. Everyday symptoms in childhood: occurrence and general practitioner consultation rates. Br J gen Pract 1998;48:880-4.
  12. NIVEL. Wie heeft welke gezondheidsproblemen (2012). Ga naar bron
  13. Van der Linden MW, Westert GP, De Bakker DH, Schellevis FG. Tweede Nationale Studie naar ziekten en verrichtingen in de huisartspraktijk: klachten en aandoeningen in de bevolking en in de huisartspraktijk. Utrecht/Bilthoven: NIVEL/RIVM, 2004.
  14. Ebell MH. Epstein-Barr virus infectious mononucleosis. Am Fam Physician 2004;70:1279-87.
  15. De Koning Gans JMM, Zwart DLM, Kalkman CJ. Acute hoge luchtwegobstructies in de eerste lijn. Coniotomie door de huisarts. Ned Tijdschr Geneeskd 2010;154:A1299.
  16. Dunn N, Lane D, Everitt H, Little P. Use of antibiotics for sore throat and incidence of quinsy. Br J Gen Pract 2007;57:45-9.
  17. Little P, Hobbs FDR, Moore M, Mant D, Williamson I, McNulty C, et al. Clinical score and rapid antigen detection test to guide antibiotic use for sore throats: randomised controlled trial of PRISM (primary care streptococcal management). BMJ 2013a;347:f5806.
  18. Prismant. Landelijk Ziekenhuis Registratie Systeem. Utrecht, 2005.
  19. Centraal Bureau voor de Statistiek (2005). Ga naar bron
  20. Spinks A, Glasziou PP, Del Mar CB. Antibiotics for sore throat. Cochrane Database Syst Rev 2013;11:CD000023.
  21. Little P, Stuart B, Hobbs FD, Butler CC, Hay AD, Delaney B, et al. Antibiotic prescription strategies for acute sore throat: a prospective observational cohort study. Lancet Infect Dis 2014;14:213-9.
  22. RIVM. LCI Richtlijn: Groep A-streptokokkeninfecties (GAS) (2011). Ga naar bron
  23. Gerber MA, Baltimore RS, Eaton CB, Gewitz M, Rowley AH, Shulman ST, et al. Prevention of rheumatic fever and diagnosis and treatment of acute Streptococcal pharyngitis: a scientific statement from the American Heart Association Rheumatic Fever, Endocarditis, and Kawasaki Disease Committee of the Council on Cardiovascular Disease in the Young, the Interdisciplinary Council on Functional Genomics and Translational Biology, and the Interdisciplinary Council on Quality of Care and Outcomes Research: endorsed by the American Academy of Pediatrics. Circulation 2009;119:1541-51.
  24. Cooper RJ, Hoffman JR, Bartlett JG, Besser RE, Gonzales R, Hickner JM, et al. Principles of appropriate antibiotic use for acute pharyngitis in adults: background. Ann Intern Med 2001;134:509-17.
  25. NIVEL. Incidentie en prevalentie van Acuut reuma/reumatische hartziekte in de Nederlandse huisartsenpraktijk naar leeftijd en geslacht (per 1000 patiëntjaren) (2013). Ga naar bron
  26. Denny FW, Jr. A 45-year perspective on the streptococcus and rheumatic fever: the Edward H. Kass Lecture in infectious disease history. Clin Infect Dis 1994;19:1110-22.
  27. Del Mar C. Managing sore throat: a literature review. II. Do antibiotics confer benefit? Med J Aust 1992;156:644-49.
  28. Howie JG, Foggo BA. Antibiotics, sore throats and rheumatic fever. J R Coll Gen Pract 1985;35:223-4.
  29. Little P, Williamson I. Sore throat management in general practice. Fam Pract 1996;13:317-21.
  30. De Meyere M. Acute keelpijn in de eerste lijn [dissertatie]. Gent: Rijksuniversiteit Gent, 1990.
  31. Markowitz M. The decline of rheumatic fever: role of medical intervention. Lewis W. Wannamaker Memorial Lecture. J Pediatr 1985;106:545-50.
  32. Taylor JL, Howie JG. Antibiotics, sore throats and acute nephritis. J R Coll Gen Pract 1983;33:783-6.
  33. Hoogendoorn D. Acuut reuma en acute glomerulonefritis; huidige klinische incidentie en de sterfte in Nederland. Ned Tijdschr Geneeskd 1989;133:2334-8.
  34. Schellekens JFP, Schouls LM, Silfhout A. Invasieve infecties door ß-hemolytische streptokokken Lancefield group A (Streptococcus pyogenes, GAS) in Nederland 1992-1993. Bilthoven: RIVM, 1994.
  35. Davies HD, McGeer A, Schwartz B, Green K, Cann D, Simor AE, et al. Invasive group A streptococcal infections in Ontario, Canada. Ontario Group A Streptococcal Study Group. N Engl J Med 1996;335:547-54.
  36. Christie CD, Havens PL, Shapiro E. Bacteriemia with group A streptococci in childhood. Pediatr Infect Dis J 1994;13:S70-4.
  37. Shulman ST. Complications of streptococcal pharyngitis. Pediatr Infect Dis J 1994;13:S70-4.
  38. Bisno AL, Gerber MA, Gwaltney JM, Jr., Kaplan EL, Schwartz RH. Diagnosis and management of group A streptococcal pharyngitis: a practice guideline. Infectious Diseases Society of America. Clin Infect Dis 1997;25:574-83.
  39. Komaroff AL, Aronson MD, Pass TM, Ervin CT, Branch WT, Jr., Schachter J. Serologic evidence of chlamydial and mycoplasmal pharyngitis in adults. Science 1983;222:927-9.
  40. Miller RA, Brancato F, Holmes KK. Corynebacterium hemolyticum as a cause of pharyngitis and scarlatiniform rash in young adults. Ann Intern Med 1986;105:867-72.
  41. Aalbers J, O’Brien KK, Chan WS, Falk GA, Teljeur C, Dimitrov BD, et al. Predicting streptococcal pharyngitis in adults in primary care: a systematic review of the diagnostic accuracy of symptoms and signs and validation of the Centor score. BMC Med 2011;9:67.
  42. Shaikh N, Swaminathan N, Hooper EG. Accuracy and precision of the signs and symptoms of streptococcal pharyngitis in children: a systematic review. J Pediatr 2012;160:487-93.
  43. Little P, Hobbs FDR, Mant D, McNulty CAM, Mullee M. Incidence and clinical variables associated with streptococcal throat infections: a prospective diagnostic cohort study. Br J Gen Pract 2012;62:e787-e794.
  44. Lindbaek M, Hoiby EA, Lermark G, Steinsholt IM, Hjortdahl P. Clinical symptoms and signs in sore throat patients with large colony variant beta-haemolytic streptococci groups C or G versus group A. Br J Gen Pract 2005;55:615-9.
  45. Dagnelie CF, Touw-Otten FW, Kuyvenhoven MM, Rozenberg-Arska M, De Melker RA. Bacterial flora in patients presenting with sore throat in Dutch general practice. Fam Pract 1993;10:371-7.
  46. Zwart S, Ruijs GJ, Sachs AP, Van Leeuwen WJ, Gubbels JW, De Melker RA. Beta-haemolytic streptococci isolated from acute sore-throat patients: cause or coincidence? A case-control study in general practice. Scand Infect Dis 2000a;32:377-4.
  47. Gunnarsson RK, Holm SE, Soderstrom M. The prevalence of potential pathogenic bacteria in nasopharyngeal samples from individuals with a respiratory tract infection and a sore throat-implication for the diagnosis of pharyngotonsillitis. Fam Pract 2001;18:266-71.
  48. Van Staaij BK, Van den Akker EH, De Haas Van Dosser EH, Fleer A, Hoes AW, Schilder AG. Does the tonsillar surface flora differ in children with and without tonsillar disease? Acta Otolaryngol 2003;123:873-8.
  49. Goroll AH, Mulley AG jr. Primary care medecine: Office evaluation and management of the adult patient (2009). ISBN 978-0-7817-7513-7.
  50. Ehlers Klug T, Rusan M, Fuursted K, Ovesen T. Fusobacterium necrophorum: most prevalent pathogen in peritonsillar abscess in Denmark. Clin Infect Dis 2009;49:1467-72.
  51. KNMP. Kennisbank (2014). Ga naar bron
  52. Zwart S, Sachs AP, Ruijs GJ, Gubbels JW, Hoes AW, De Melker RA. Penicillin for acute sore throat: randomised double blind trial of seven days versus three days treatment or placebo in adults. BMJ 2000b;320:150-4.
  53. Dagnelie CF, Van der Graaf Y, De Melker RA. Do patients with sore throat benefit from penicillin? A randomized double-blind placebo-controlled clinical trial with penicillin V in general practice. Br J Gen Pract 1996;46:589-93.
  54. Hickner JM, Bartlett JG, Besser RE, Gonzales R, Hoffman JR, Sande MA. Principles of appropriate antibiotic use for acute rhinosinusitis in adults: background. Ann Emerg Med 2001;37:703-10.0.
  55. Pichichero ME, Disney FA, Talpey WB, Green JL, Francis AB, Roghmann KJ, et al. Adverse and beneficial effects of immediate treatment of Group A beta-hemolytic streptococcal pharyngitis with penicillin. Pediatr Infect Dis J 1987;6:635-43.
  56. El-Daher NT, Hijazi SS, Rawashdeh NM, al-Khalil IA, bu-Ektaish FM, bdel-Latif DI. Immediate vs. delayed treatment of group A beta-hemolytic streptococcal pharyngitis with penicillin V. Pediatr Infect Dis J 1991;10:126-30.
  57. Gerber MA, Randolph MF, De Meo KK, Kaplan EL. Lack of impact of early antibiotic therapy for streptococcal pharyngitis on recurrence rates. J Pediatr 1990;117:853-8.
  58. Yeh B, Eskin B. Evidence-based emergency medicine/systematic review abstract. Should sore throats be treated with antibiotics? Ann Emerg Med 2005;45:82-4.
  59. Little P, Williamson I, Warner G, Gould C, Gantley M, Kinmonth AL. Open randomised trial of prescribing strategies in managing sore throat. BMJ 1997;314:722-7.
  60. Howe RW, Millar MR, Coast J, Whitfield M, Peters TJ, Brookes S. A randomized controlled trial of antibiotics on symptom resolution in patients presenting to their general practitioner with a sore throat. Br J Gen Pract 1997;47:280-84.
  61. Petersen K, Phillips RS, Soukup J, Komaroff AL, Aronson M. The effect of erythromycin on resolution of symptoms among adults with pharyngitis not caused by group A streptococcus. J Gen Intern Med 1997;12:95-01.
  62. Leelarasamee A, Leowattana W, Tobunluepop P, Chub-upakarn S, Artavetakun W, Jarupoonphol V, et al. Amoxicillin for fever and sore throat due to non-exudative pharyngotonsillitis: beneficial or harmful? Int J Infect Dis 2000;4:70-4.
  63. Zwart S, Rovers MM, De Melker RA, Hoes AW. Penicillin for acute sore throat in children: randomised, double blind trial. BMJ 2003;327:1324-6.
  64. Powell J, Wilson JA. An evidence-based review of peritonsillar abscess. Clin Otolaryngol 2012;37:136-45.
  65. Lamkin RH, Portt J. An outpatient medical treatment protocol for peritonsillar abscess. Ear Nose Throat J 2006;85;658-60.
  66. Garas G, Ifeacho S, Cetto R, Arora A, Tolley N. Prospective audit on the outpatient management of patients with a peritonsillar abscess: closing the loop: how we do it. Clin Otolaryngol 2011;36:174-9.
  67. Herzon FS, Harris P. Mosher Award thesis. Peritonsillar abscess: incidence, current management practices, and a proposal for treatment guidelines. Laryngoscope 1995;105:1-17.
  68. Schellekens JWG. Mononucleosis infectiosa. Huisarts Wet 1980;23:189-92.
  69. McSherry JA. Diagnosing infectious mononucleosis: avoiding the pitfalls. Can Fam Physician. 1985;31:1527-9.
  70. Van de Lisdonk EH, Van den Bosch WJHM, Huygen FJA, Lagro-Jansen ALM. Ziekten in de huisartspraktijk. Utrecht: Bunge, 1994.
  71. Sutton RN. Clinical aspects of infection with the Epstein-Barr virus. J R Coll Physicians Lond 1975;9:120-8.
  72. Domachowske JB, Cunningham CK, Cummings DL, Crosley CJ, Hannan WP, Weiner LB. Acute manifestations and neurologic sequelae of Epstein-Barr virus encephalitis in children. Pediatr Infect Dis J 1996;15:871-5.
  73. Connelly KP, DeWitt LD. Neurologic complications of infectious mononucleosis. Pediatr Neurol 1994;10:181-4.
  74. Ryan C, Dutta C, Simo R. Role of screening for infectious mononucleosis in patients admitted with isolated, unilateral peritonsillar abscess. J Laryngol Otol 2004;118:362-5.
  75. Arkkila E, Sipila J, Laurikainen E, Suonpaa J. Peritonsillar abscess associated with infectious mononucleosis. ORL J Otorhinolaryngol Relat Spec 1998;60:159-63.
  76. Fleuren HLJM, Van Oers RJM, Hoorn RKJ, Jaspers JPMM, Huissen CH. Laboratoriumdiagnostiek van mononucleosis infectiosa: is EBV-serologie meer waard dan bloedbeeld en heterofiele antistoffen tests? Tijdschrift NVKC 1991;16:3-12.
  77. Brigden ML, Au S, Thompson S, Brigden S, Doyle P, Tsaparas V. Infectious mononucleosis in an outpatient population: diagnostic utility of 2 automated hematology analyzers and the sensitivity and specificity of Hoagland’s criteria in heterophile-positive patients. Arch Pathol Lab Med 1999;123:875-81.
  78. Renn CN, Straff W, Dorfmuller A, Al-Masaoudi T, Merk HF, Sachs B. Amoxicillin-induced exanthema in young adults with infectious mononucleosis: demonstration of drug-specific lymphocyte reactivity. Br J Dermatol 2002;147:1166-70.
  79. LeClaire AC, Martin CA, Hoven AD. Rash associated with piperacillin/tazobactam administration in infectious mononucleosis. Ann Pharmacother 2004;38:996-8.
  80. Dakdouki GK, Obeid KH, Kanj SS. Azithromycin-induced rash in infectious mononucleosis. Scand J Infect Dis 2002;34:939-41.
  81. Drenth JP. Diagnostiek van mononucleosis infectiosa. Ned Tijdschr Geneeskd 1988;132:365-6.
  82. Little P, Stuart B, Hobbs FD, Butler CC, Hay AD, Campbell J, et al. Predictors of suppurative complications for acute sore throat in primary care: prospective clinical cohort study. BMJ 2013b;347:f6867.
  83. RIVM. LCI Richtlijn voor preventie van infecties bij mensen met (functionele) hypo- en asplenie (2012). Ga naar bron
  84. Fine AM, Nizet V, Mandl KD. Large-scale validation of the Centor and McIsaac scores to predict group A streptococcal pharyngitis. Arch Intern Med 2012;172:847-52.
  85. Little P, Moore M, Hobbs FDR, Mant D, McNulty C, Williamson I, et al. PRImary care Streptococcal Management (PRISM) study: identifying clinical variables associated with Lancefield group A beta-haemolytic streptococci and Lancefield non-Group A streptococcal throat infections from two cohorts of patients presenting with an acute sore throat. BMJ Open 2013c;3:e003943.
  86. De Saint Aulaire C, Meinesz SF, Verschuur HP. Epiglottitis: een kinderziekte bij volwassenen. Ned Tijdschr Geneeskd 2008;152:177-81.
  87. NVK. Richtlijn laryngitis subglottica (2012). Ga naar bron
  88. Gerber MA, Shulman ST. Rapid diagnosis of pharyngitis caused by group A streptococci. Clin Microbiol Rev 2004;17:571-80.
  89. Lindbaek M, Hoiby EA, Lermark G, Steinsholt IM, Hjortdahl P. Which is the best method to trace group A streptococci in sore throat patients: culture or GAS antigen test? Scand J Prim Health Care 2004;22:233-8.
  90. Dagnelie CF, Bartelink ML, Van der Graaf Y, Goessens W, De Melker RA. Towards a better diagnosis of throat infections (with group A beta-haemolytic streptococcus) in general practice. Br J Gen Pract 1998;48:959-62.
  91. Gerber MA, Randolph MF, Mayo DR. The group A streptococcal carrier state. A reexamination. Am J Dis Child 1988;142:562-65.
  92. Llor C, Madurell J, Balague-Corbella M, Gomez M, Cots JM. Impact on antibiotic prescription of rapid antigen detection testing in acute pharyngitis in adults: a randomised clinical trial. Br J Gen Pract 2011;61:e244-e251.
  93. Worrall G, Hutchinson J, Sherman G, Griffiths J. Diagnosing streptococcal sore throat in adults: randomized controlled trial of in-office aids. Can Fam Physician 2007;53:666-71.
  94. Neumark T, Brudin L, Molstad S. Use of rapid diagnostic tests and choice of antibiotics in respiratory tract infections in primary healthcare-a 6-y follow-up study. Scand J Infect Dis 2010;42:90-6.
  95. Andersen JS, Borrild NJ, Hoffmann S. Antibiotics for sore throats. Potential of antigen detection tests. BMJ 1995;310:58-9.
  96. Burke P, Bain J, Lowes A, Athersuch R. Rational decisions in managing sore throat: evaluation of a rapid test. BMJ 1988;296:1646-9.
  97. Dagnelie CF, De Melker RA, Touw-Otten F. Wat heeft een streptest huisartsen te bieden? Toepassing van de streptest tijdens de testfase van het keelpijnprotocol. Huisarts Wet 1989;32:407-11.
  98. Vanhems P, Dassa C, Lambert J, Cooper DA, Perrin L, Vizzard J, et al. Comprehensive classification of symptoms and signs reported among 218 patients with acute HIV-1 infection. J Acquir Immune Defic Syndr 1999;21:99-106.
  99. Aggarwal M, Rein J. Acute human immunodeficiency virus syndrome in an adolescent. Pediatrics 2003;112:e323.
  100. Zuger A. Severe sore throat in a patient with AIDS. AIDS Clin Care 1996;8:7-10.
  101. Op de Coul ELM, Van Valkengoed IGM, Van Sighem AI, De Wolf F, Van de Laar MJW. HIV en AIDS in Nederland. (2003). Ga naar bron
  102. Jameson JL, Weetman AP. Disorders of the thryoid gland. Harrison’s principles of internal medicine. New York: McGraw-Hill, 2001.
  103. Qari FA, Maimani AA. Subacute thyroiditis in Western Saudi Arabia. Saudi Med J 2005;26:630-3.
  104. Welschen I, Kuyvenhoven M, Hoes A, Verheij T. Antibiotics for acute respiratory tract symptoms: patients’ expectations, GPs’ management and patient satisfaction. Fam Pract 2004;21:234-7.
  105. Van Duijn HJ, Kuyvenhoven MM, Schellevis FG, Verheij TJ. Illness behaviour and antibiotic prescription in patients with respiratory tract symptoms. Br J Gen Pract 2007;57:561-8.
  106. Butler C, Rollnick S, Pill R, Maggs-Rapport F, Stott N. Understanding the culture of prescribing: qualitative study of general practitioners’ and patients’ perceptions of antibiotics for sore throat. BMJ 1998;317:637.
  107. Kumar S, Little P, Britten N. Why do general practitioners prescribe antibiotics for sore throat? Grounded theory interview study. BMJ 2003;326:138.
  108. Akkerman AE, Kuyvenhoven MM, Van der Wouden JC, Verheij TJ. Determinants of antibiotic overprescribing in respiratory tract infections in general practice. J Antimicrob Chemother 2005;56:930-6.
  109. Dosh SA, Hickner JM, Mainous AG, III, Ebell MH. Predictors of antibiotic prescribing for nonspecific upper respiratory infections, acute bronchitis, and acute sinusitis. An UPRNet study. Upper Peninsula Research Network. J Fam Pract 2000;49:407-14.
  110. Cockburn J, Pit S. Prescribing behaviour in clinical practice: patients’ expectations and doctors’ perceptions of patients’ expectations--a questionnaire study. BMJ 1997;315:520-3.
  111. Macfarlane J, Prewett J, Rose D, Gard P, Cunningham R, Saikku P, et al. Prospective case-control study of role of infection in patients who reconsult after initial antibiotic treatment for lower respiratory tract infection in primary care. BMJ 1997;315:1206-10.
  112. Hong JS, Philbrick JT, Schorling JB. Treatment of upper respiratory infections: do patients really want antibiotics? Am J Med 1999;107:511-15.
  113. Zwart S. Roodvonk. In: Eekhof JAH, Knuistingh Neven A, Verheij TJM. Kleine kwalen bij kinderen. Maarssen: Elsevier Gezondheidszorg 2005:84-9.
  114. Van de Lisdonk EH. Adviezen bij keelpijn. Huisarts Wet 1997;40:106.
  115. Chenot JF, Weber P, Friede T. Efficacy of Ambroxol lozenges for pharyngitis: a meta-analysis. BMC Fam Pract 2014;15:45.
  116. Chrubasik S, Beime B, Magora F. Efficacy of a benzocaine lozenge in the treatment of uncomplicated sore throat. Eur Arch Otorhinolaryngol 2012;269:571-7.
  117. McNally D, Shephard A, Field E. Randomised, double-blind, placebo-controlled study of a single dose of an amylmetacresol/2,4-dichlorobenzyl alcohol plus lidocaine lozenge or a hexylresorcinol lozenge for the treatment of acute sore throat due to upper respiratory tract infection. J Pharm Pharm Sci 2012;15:281-94.
  118. Russo M, Bloch M, De Looze F, Morris C, Shephard A. Flurbiprofen microgranules for relief of sore throat: a randomised, double-blind trial. Br J Gen Pract 2013;63:e149-e155.
  119. Lareb. Detailed safety reports. Meldingen lidocaine bevattende zuigtablet (2014). Ga naar bron
  120. Stirbu-Wagner I. Onderzoeksvragen.
  121. Dekker ARJ, Verheij TJM, Van der Velden AW. Inappropriate antibiotic prescription for respiratory tract indications: most prominent in adult patients. Fam Pract 2015. 2015 Apr 24. pii: cmv019. [Epub ahead of print]
  122. Uijen JH, Bindels PJ, Schellevis FG, Van der Wouden JC. ENT problems in Dutch children: trends in incidence rates, antibiotic prescribing and referrals 2002-2008. Scand J Prim Health Care 2011;29:75-9.
  123. Anonymus. Preventie bacteriële endocarditis; ongewijzigde herdruk. Den Haag: Nederlandse Hartstichting, 2008.
  124. Kaandorp CJE. Prevention of bacterial arthritis [dissertatie]. Amsterdam: Vrije Universiteit Amsterdam, 1998.
  125. Falagas ME, Vouloumanou EK, Matthaiou DK, Kapaskelis AM, Karageorgopoulos DE. Effectiveness and safety of short-course vs long-course antibiotic therapy for group a beta hemolytic streptococcal tonsillopharyngitis: a meta-analysis of randomized trials. Mayo Clin Proc 2008;83:880-89.
  126. Breese BB, Bellows MT, Fischel EE. Prevention of rheumatic fever. Statements of American Heart Association council on rheumatic fever and congenital heart disease. JAMA 1953;151:141-3.
  127. Wannamaker LW, Denny FW, Perry WD, Rammelkamp CH Jr, Eckhardt GC, Houser HB, et al. The effect of penicillin prophylaxis on streptococcal disease rates and the carrier state. N Engl J Med 1953;249:1-7.
  128. Schwartz RH, Wientzen RL, Jr., Pedreira F, Feroli EJ, Mella GW, Guandolo VL. Penicillin V for group A streptococcal pharyngotonsillitis. A randomized trial of seven vs ten days’ therapy. JAMA 1981;246:1790-95.
  129. Gerber MA, Randolph MF, Chanatry J, Wright LL, De Meo K, Kaplan EL. Five vs ten days of penicillin V therapy for streptococcal pharyngitis. Am J Dis Child 1987;141:224-27.
  130. Kaplan EL. The group A streptococcal upper respiratory tract carrier state: an enigma. J Pediatr 1980;97:337-45.
  131. Van Driel ML, De Sutter AIM, Keber N, Habraken H, Christiaens T. Different antibiotic treatments for group A streptococcal pharyngitis. Cochrane Database Syst Rev. 2013;4:CD004406.
  132. Grayson ML. Kucers’ the use of antibiotics: a clinical review of antibacterial, antifungal, antiparasitic and antiviral drugs (2010). London Hodder Arnold, 2010.
  133. Zorginstituut Nederland. Medicijnkosten (2014b). Ga naar bron
  134. Gebu. Geneesmiddelen en qt-intervalverlenging 2014; 48: 27-33. Ga naar bron
  135. Nederlands Bijwerkingen Centrum Lareb (2014). Ga naar bron
  136. Zorginstituut Nederland (2014a). Farmacotherapeutisch Kompas. Ga naar bron
  137. Hayward G, Thompson MJ, Perera R, Glasziou PP, Del Mar CB, Heneghan CJ. Corticosteroids as standalone or add-on treatment for sore throat. Cochrane Database Syst Rev. 2012;10:CD008268.
  138. Adams NP, Bestall JC, Lasserson TJ, Jones P, Cates CJ. Fluticasone versus placebo for chronic asthma in adults and children. Cochrane Database Syst Rev 2008:CD003135.
  139. Nave R, Mueller H. From inhaler to lung: clinical implications of the formulations of ciclesonide and other inhaled corticosteroids. Int J Gen Med 2013;6:99-07.
  140. Rachelefsky GS, Liao Y, Faruqi R. Impact of inhaled corticosteroid-induced oropharyngeal adverse events: results from a meta-analysis. Ann Allergy Asthma Immunol. 2007;98:225-38.
  141. Yoo HG, Yu HM, Jun JB, Jeon HS, Yoo WH. Risk factors of severe infections in patients with rheumatoid arthritis treated with leflunomide. Mod Rheumatol 2013;23:709-15.
  142. Meighani G, Aghamohammadi A, Javanbakht H, Abolhassani H, Nikayin S, Jafari SM, et al. Oral and dental health status in patients with primary antibody deficiencies. Iran J Allergy Asthma Immunol. 2011;10:289-93.
  143. Owotade FJ, Shiboski CH, Poole L, Ramstead CA, Malvin K, Hecht FM, et al. Prevalence of oral disease among adults with primary HIV infection. Oral Dis 2008;14:497-9.
  144. Schofer H. Sexuell übertragbare Infektionen der Mundhohle. Hautarzt 2012;63:710-5.
  145. Van den Akker EH, Hoes AW, Burton MJ, Schilder AG. Large international differences in (adeno)tonsillectomy rates. Clin Otolaryngol Allied Sci 2004;29:161-4.
  146. Paradise JL, Bluestone CD, Bachman RZ, Colborn DK, Bernard BS, Taylor FH, et al. Efficacy of tonsillectomy for recurrent throat infection in severely affected children. Results of parallel randomized and nonrandomized clinical trials. N Engl J Med 1984;310:674-83.
  147. Paradise JL, Bluestone CD, Colborn DK, Bernard BS, Rockette HE, Kurs-Lasky M. Tonsillectomy and adenotonsillectomy for recurrent throat infection in moderately affected children. Pediatrics 2002;110:7-15.
  148. Van Staaij BK, Van den Akker EH, Rovers MM, Hordijk GJ, Hoes AW, Schilder AG. Effectiveness of adenotonsillectomy in children with mild symptoms of throat infections or adenotonsillar hypertrophy: open, randomised controlled trial. BMJ 2004;329:651.
  149. Wilson JA, Steen IN, Lock CA, Eccles MP, Carrie S, Clarke R, et al. Tonsillectomy: a cost-effective option for childhood sore throat? Further analysis of a randomized controlled trial. Otolaryngol. Head Neck Surg 2012;146:122-8.
  150. Burton, MJ, Glasziou PP, Chong LY, Venekamp RP. Tonsillectomy or adenotonsillectomy versus non-surgical treatment for chronic/recurrent acute tonsillitis. Cochrane Database Syst Rev 2014;11:CD001802.
  151. Van den Akker EH, Schilder AG, Kemps YJ, Van Balen FA, Hordijk GJ, Hoes AW. Current indications for (adeno)tonsillectomy in children: a survey in The Netherlands. Int J Pediatr Otorhinolaryngol 2003;67:603-7.
  152. Blair RL, McKerrow WS, Carter NW, Fenton A. The Scottish tonsillectomy audit. The Audit Sub-Committee of the Scottish Otolaryngological Society. J Laryngol Otol Suppl 1996;20:1-25.
  153. Conlon BJ, Donnelly MJ, McShane DP. Improvements in health and behaviour following childhood tonsillectomy: a parental perspective at 1 year. Int J Pediatr Otorhinolaryngol 1997;41:155-61.
  154. Van Staaij BK, Van den Akker EH, Van der Heijden GJ, Schilder AG, Hoes AW. Adenotonsillectomy for upper respiratory infections: evidence based? Arch Dis Child 2005;90:19-25.
  155. Windfuhr JP, Chen YS, Remmert S. Hemorrhage following tonsillectomy and adenoidectomy in 15,218 patients. Otolaryngol Head Neck Surg 2005;132:281-6.
  156. Mehanna HM, Kelly B, Browning GG. Disability and benefit from tonsillectomy in adults. Clin Otolaryngol 1998;23:284.
  157. Murthy P, Laing MR. Dissection tonsillectomy: pattern of post-operative pain, medication and resumption of normal activity. J Laryngol Otol 1998;112:41-4.
  158. Alho OP, Koivunen P, Penna T, Teppo H, Koskela M, Luotonen J. Tonsillectomy versus watchful waiting in recurrent streptococcal pharyngitis in adults: randomised controlled trial. 2007 BMJ 334;7600:939.
  159. Stafford N, Von Haacke N, Sene A, Croft C. The treatment of recurrent tonsillitis in adults. J Laryngol Otol 1986;100:175-7.
  160. Johnson RF, Stewart MG, Wright CC. An evidence-based review of the treatment of peritonsillar abscess. Otolaryngol Head Neck Surg 2003;128:332-43.
NHG-werkgroep:
Dagnelie CF, De Jongh E, Lemmen WH, Opstelten W, Pos M, Van Staaij BK, Zwart S.
6 gerelateerde lacunes3 gerelateerde onderzoeken
E-mail