NHG-Richtlijnen
NHG-Standaard
M07
4.1
december 2016
december 2021
W/X/Y. Zwangerschap / anticonceptie / geslachtsorganen man en vrouw

Diagnostiek en verwijsbeleid bij klachten van de borst(en)

Naar Volledige tekst ›

Voorlichting

Naar Volledige tekst ›

Rol huisarts bij verwijzing naar mammapoli

Naar Volledige tekst ›

Follow-up na behandeling

Naar Volledige tekst ›

Nacontrole

Naar Volledige tekst ›

Nazorg

Naar Volledige tekst ›

Lymfoedeem en schouderklachten

Naar Volledige tekst ›

Bijwerkingen antihormonale therapie

Naar Volledige tekst ›

Vermoeidheid

Naar Volledige tekst ›

Gewichtstoename

Naar Volledige tekst ›

Hormoontherapie & anticonceptie

Naar Volledige tekst ›

Seksualiteit

Naar Volledige tekst ›

Terugkeer naar werk

Naar Volledige tekst ›

Screening en verwijzing vanwege familiaire belasting

Naar Volledige tekst ›

Bevolkingsonderzoek borstkanker

Naar Volledige tekst ›

Rol van de huisarts bij bevolkingsonderzoek borstkanker

Naar Volledige tekst ›

Belangrijkste wijzigingen

Naar Samenvatting ›

Kernboodschappen

Naar Samenvatting ›

Inleiding

Naar Samenvatting ›

Scope

Naar Samenvatting ›

Buiten de Scope

Naar Samenvatting ›

Afstemming

Naar Samenvatting ›

Achtergronden

Naar Samenvatting ›

Epidemiologie

Naar Samenvatting ›

Kans op borstkanker bij klachten

Naar Samenvatting ›

Risicofactoren

Naar Samenvatting ›

Indicaties voor screening buiten het bevolkingsonderzoek

Naar Samenvatting ›

Pathologie en pathofysiologie

Naar Samenvatting ›

Carcinoma in situ en invasieve borstkanker

Naar Samenvatting ›

Ziekte van Paget

Naar Samenvatting ›

Inflammatoir borstkanker

Naar Samenvatting ›

Behandelingsmogelijkheden 2e lijn

Naar Samenvatting ›

Chirurgie

Naar Samenvatting ›

Adjuvante therapie

Naar Samenvatting ›
Radiotherapie
Naar Samenvatting ›
Chemotherapie
Naar Samenvatting ›
Immunotherapie
Naar Samenvatting ›
Antihormonale therapie
Naar Samenvatting ›

Richtlijnen diagnostiek bij klachten van de borst(en)

Naar Samenvatting ›

Anamnese

Naar Samenvatting ›

Lichamelijk onderzoek

Naar Samenvatting ›

Alarmsymptomen

Naar Samenvatting ›

Aanvullend onderzoek

Naar Samenvatting ›

Indicaties voor aanvullend onderzoek

Naar Samenvatting ›

Geen indicatie voor aanvullend onderzoek of verwijzing

Naar Samenvatting ›

Aanvullend onderzoek

Naar Samenvatting ›

Evaluatie

Naar Samenvatting ›

Richtlijnen beleid bij klachten van de borst(en)

Naar Samenvatting ›

Voorlichting

Naar Samenvatting ›

Thuisarts

Naar Samenvatting ›

Consultatie en verwijzing

Naar Samenvatting ›

Verwijzing naar mammapoli

Naar Samenvatting ›

Advies radioloog

Naar Samenvatting ›

Blijvende ongerustheid

Naar Samenvatting ›

Rol huisarts bij verwijzing naar mammapoli

Naar Samenvatting ›

Aandachtspunten bij verwijzing

Naar Samenvatting ›

Informatieve websites

Naar Samenvatting ›

Follow-up na behandeling

Naar Samenvatting ›

Nacontrole

Naar Samenvatting ›

Terugverwijzing naar bevolkingsonderzoek of huisarts

Naar Samenvatting ›

Borstzelfonderzoek

Naar Samenvatting ›

Nazorg

Naar Samenvatting ›

Lymfoedeem en schouderklachten

Naar Samenvatting ›
Beleid bij lymfoedeem en schouderklachten
Naar Samenvatting ›

Bijwerkingen antihormonale therapie

Naar Samenvatting ›
Aandachtspunten bij tamoxifen
Naar Samenvatting ›

Vermoeidheid

Naar Samenvatting ›

Gewichtstoename

Naar Samenvatting ›

Hormoontherapie en anticonceptie

Naar Samenvatting ›

Seksualiteit

Naar Samenvatting ›

Terugkeer naar werk

Naar Samenvatting ›
Bedrijfsartsconsulenten
Naar Samenvatting ›
NFK
Naar Samenvatting ›

Screening en verwijzing vanwege familiaire belasting

Naar Samenvatting ›

Risicoschatting op basis van familieanamnese

Naar Samenvatting ›

Screening buiten het bevolkingsonderzoek

Naar Samenvatting ›

< 40 jaar

Naar Samenvatting ›

40-50 jaar

Naar Samenvatting ›
Praktische uitvoering
Naar Samenvatting ›

50-75 jaar

Naar Samenvatting ›

> 75 jaar

Naar Samenvatting ›

Verwijzing naar een klinisch geneticus

Naar Samenvatting ›

Implicaties van erfelijkheidsonderzoek

Naar Samenvatting ›

Genetisch onderzoek/DNA-diagnostiek

Naar Samenvatting ›

Aangetoonde genmutatie of 50% kans op dragerschap

Naar Samenvatting ›
Kans op borst-, eierstok- of eileiderkanker
Naar Samenvatting ›
Screening en preventieve chirurgie
Naar Samenvatting ›
Genmutatie bij mannen
Naar Samenvatting ›
Ondersteuning door klinisch geneticus
Naar Samenvatting ›

Genmutatie niet aangetoond

Naar Samenvatting ›

Heroverweging verwijzing naar een klinisch geneticus

Naar Samenvatting ›

Bevolkingsonderzoek borstkanker

Naar Samenvatting ›
Effectiviteit borstkankerscreening
Naar Samenvatting ›
Leeftijdsgrenzen
Naar Samenvatting ›

Rol van de huisarts bij bevolkingsonderzoek borstkanker

Naar Samenvatting ›
Verantwoordelijkheden huisarts bij een uitslag BI-RADS 4 of 5, of BI-RADS 0
Naar Samenvatting ›

Bijzondere situaties

Naar Samenvatting ›

Thuisarts

Naar Samenvatting ›

Referenties

  1. NABON. Richtlijn borstkanker 2012, met modulaire updates tot maart 2016. Ga naar bron
  2. IKNL. Nederlandse Kankerregistratie. Cijfers over kanker (geraadpleegd 2016). Ga naar bron
  3. Visser O, Van der Kooy K, Van Peppen AM, Ory FG, Van Leeuwen FE. Breast cancer risk among first-generation migrants in the Netherlands. Br J Cancer 2004;90:2135-7.
  4. Visser O, Siesling S, Van Dijck JAAM. Incidence of cancer in the Netherlands 1999/2000. Utrecht: Vereniging van Integrale Kankercentra, 2003.
  5. RIVM. Feiten en cijfers over volksgezondheid en zorg (2015). Ga naar bron
  6. KWF Kankerbestrijding. Kanker in Nederland tot 2020 (2011). Ga naar bron
  7. Witteveen A, Kwast AB, Sonke GS, IJzerman MJ, Siesling. Survival after locoregional recurrence or second primary breast cancer: impact of the disease-free interval. PLoS One 2015;10:e0120832. Ga naar bron
  8. Van der Heiden-van der Loo M, Siesling S, Wouters MW, Van Dalen T, Rutgers EJ, Peeters PH. The Value of Ipsilateral Breast Tumor Recurrence as a Quality Indicator: Hospital Variation in the Netherlands. Ann Surg Oncol 2015;22:522-8. Ga naar bron
  9. De Bock GH, Bonnema J, Van der Hage JA, Kievit J, Van de Velde CJH. Effectiveness of routine visits and routine tests in detecting isolated locoregional recurrences after treatment for early-stage invasive breast cancer: a meta-analysis and systematic review. J Clin Oncol 2004;22:4010-8.
  10. Nielen MMJ, Spronk I, Davids R, Zwaanswijk M, Verheij RA, Korevaar JC. Incidentie en prevalentie van gezondheidsproblemen in de Nederlandse huisartsenpraktijk in 2014. Uit: NIVEL Zorgregistraties eerste lijn (internet). 2014
  11. Okkes I, Oskam S, Van Boven K, Lamberts H. EFP: episodes of care in family practice. Epidemiological data based on the routine use of the international classification of primary care (ICPC) in the transition project of the university of Amsterdam (1985-2003) (CD-rom). Amsterdam: AMC, 2005.
  12. Eberl MM, Phillips RL Jr, Lamberts H, Okkes I, Mahoney MC. Characterizing breast symptoms in family practice. Ann Fam Med 2008;6:528-33.
  13. Walker S, Hyde C, Hamilton W. Risk of breast cancer in symptomatic women in primary care: a case-control study using electronic records. Br J Gen Pract 2014;64:788-93.
  14. Galvin R, Joyce D, Downey E, Boland F, Fahey T, Hill AK. Development and validation of a clinical prediction rule to identify suspected breast cancer: a prospective cohort study. BMC Cancer 2014;14:743.
  15. Dumitrescu RG, Cotarla I. Understanding breast cancer risk: where do we stand in 2005? J Cell Mol Med 2005;9:208-21.
  16. Key TJ, Verkasalo PK, Banks E. Epidemiology of breast cancer. Lancet Oncol 2001;2:133-40.
  17. McPherson K, Steel CM, Dixon JM. ABC of breast diseases. Breast cancer-epidemiology, risk factors, and genetics. BMJ 2000;321:624-8.
  18. Collaborative Group on Hormonal Factors in Breast Cancer. Menarche, menopause, and breast cancer risk: individual participant meta-analysis, including 118 964 women with breast cancer from 117 epidemiological studies. Lancet Oncol 2012;13:1141-51.
  19. Kelsey JL, Berkowitz GS. Breast cancer epidemiology. Cancer Res 1988;48:5615-23.
  20. White E. Projected changes in breast cancer incidence due to the trend toward delayed childbearing. Am J Public Health 1987;77:495-7.
  21. Lipworth L, Baily LR, Trichopoulos DM. History of breast-feeding in relation to breast cancer risk: a review of the epidemiologic literature. J Natl Cancer Inst 2000;92:302-12.
  22. Anonymus. Breast cancer and hormonal contraceptives: collaborative reanalysis of individual data on 53 297 women with breast cancer and 100 239 women without breast cancer from 54 epidemiological studies. Collaborative Group on Hormonal Factors in Breast Cancer. Lancet 1996;347:1713-27.
  23. Cibula D, Gompel A, Mueck AO, La Vecchia C, Hannaford PC, Skouby SO, et al. Hormonal contraception and risk of cancer. Hum Reprod Update 2010;16:631-50.
  24. Anonymus. Breast cancer and hormone replacement therapy: collaborative reanalysis of data from 51 epidemiological studies of 52,705 women with breast cancer and 108,411 women without breast cancer. Collaborative Group on Hormonal Factors in Breast Cancer. Lancet 1997;350:1047-59.
  25. Hamajima N, Hirose K, Tajima K, Rohan T, Calle EE, Heath CW Jr, et al. Alcohol, tobacco and breast cancer: collaborative reanalysis of individual data from 53 epidemiological studies, including 58,515 women with breast cancer and 95,067 women without the disease. Br J Cancer 2002;87:1234-45.
  26. Friedenreich CM, Thune I, Brinton LA, Albanes D. Epidemiologic issues related to the association between physical activity and breast cancer. Cancer 1998;83:600-10.
  27. Hunter DJ, Willett WC. Diet, body size, and breast cancer. Epidemiol Rev 1993;15:110-32.
  28. De Bruin ML, Sparidans J, Van’t Veer MB, Noordijk EM, Louwman MW, Zijlstra JM, et al. Breast cancer risk in female survivors of Hodgkin’s lymphoma: lower risk after smaller radiation volumes. J Clin Oncol 2009;27:4239-46. Ga naar bron
  29. Ashikari R, Park K. Huvos AG, Urban JA. Paget’s disease of the breast. Cancer 1970;26:680-5.
  30. Dalberg K, Hellborg H, Wärnberg F. Paget’s disease of the nipple in a population based cohort. Breast Cancer Res Treat 2008;111:313-9. Ga naar bron
  31. Kamal RM, Hamed ST, Salem DS. Classification of inflammatory breast disorders and step by step diagnosis. Breast J 2009;15:367-80. Ga naar bron
  32. Hance KW, Anderson WF, Devesa SS, Young HA, Levine PH. Trends in inflammatory breast carcinoma incidence and survival: the surveillance, epidemiology, and end results program at the national cancer institute. J Natl Cancer Inst 2005;97:966-75.
  33. Cristofanilli M, Valero V, Buzdar AU, Kau SW, Broglio KR, Gonzalez-Angulo AM, et al. Inflammatory breast cancer (IBC) and patterns of recurrence: understanding the biology of a unique disease. Cancer 2007;110:1436-44.
  34. Van Uden DJ, Westenberg AH, Van Laarhoven HW, Meijer JW, De Wilt JH, Blanken-Peeters CF. Mastitis als uiting van een maligniteit. Ned Tijdschr Geneeskd 2014;158:A7591. Ga naar bron
  35. Moss HA, Britton PD, Flower CD, Freeman AH, Lomas DJ, Warren RM. How reliable is modern breast imaging in differentiating benign from malignant breast lesions in the symptomatic population? Clin Radiol 1999;54:676-82.
  36. Barlow WE, Lehman CD, Zheng Y, Ballard-Barbash R, Yankaskas BC, Cutter GR, et al. Performance of diagnostic mammography for women with signs or symptoms of breast cancer. J Natl Cancer Inst 2002;94:1151-9.
  37. Chen L, Zhou WB, Zhao Y, Liu XA, Ding Q, Zha XM, et al. Bloody nipple discharge is a predictor of breast cancer risk: a meta-analysis. Breast Cancer Rest Treat 2012;132:9-14.
  38. Duijm LEM, Guit GL. Value of breast imaging in women with painful breasts: observational follow up study. BMJ 1998;317:1492-5.
  39. Tumyan L, Hoyt AC, Bassett LW. Negative predictive value of sonography and mammography in patients with focal breast pain. Breast J 2005;11:333-7. Ga naar bron
  40. Noroozian M, Stein LF, Gaetke-Udager K, Helvie MA. Long-term clinical outcomes in women with breast pain in the absence of additional clinical findings: mammography remains indicated. Breast Cancer Res Treat 2015;149:417-24. Ga naar bron
  41. Tinnemans JGM, Van Lanschot JJB. De melkgangfistel: een hardnekkig probleem dat adequaat te behandelen is. Ned Tijdschr Geneeskd 2004;148:405-8.
  42. Kerlikowske K, Smith-Bindman R, Ljung BM, Grady D. Evaluation of abnormal mammography results and palpable breast abnormalities. Ann Intern Med 2003;139:274-84.
  43. Zonderland HM. The role of ultrasound in the diagnosis of breast cancer [Proefschrift]. Leiden: Rijksuniversiteit Leiden, 2000
  44. Eklund GW, Busby RC, Miller SH, Job JS. Improved imaging of the augmented breast. AJR Am J Roentgenol 1988;151:469-73.
  45. Uematsu T. Screening and diagnosis of breast cancer in augmented women. Breast Cancer 2008;15:159-64. Ga naar bron
  46. Handel N. The effect of silicone implants on the diagnosis, prognosis, and treatment of breast cancer. Plast Reconstr Surg 2007;120:81-93.
  47. McIntosh SA, Horgan K. Augmentation mammoplasty: effect on diagnosis of breast cancer. J Plast Reconstr Aesthet Surg 2008;61:124-9. Ga naar bron
  48. ACR BI-RADS® Atlas 2013. Zie D’Orsi 2013.
  49. D’Órsi CJ, Sickles EA, Mendelson EB, Morris EA, et al. ACR BI-RADS® Atlas, Breast Imaging Reporting and Data System. Reston, VA, American College of Radiology; 2013.
  50. Carney PA, Miglioretti DL, Yankaskas BC, Kerlikowske K, Rosenberg R, Rutter CM, et al. Individual and combined effects of age, breast density, and hormone replacement therapy use on the accuracy of screening mammography. Ann Intern Med 2003;138:168-75.
  51. Pisano ED, Gatsonis C, Hendrick E, Yaffe M, Baum JK, Acharyya S, et al. Digital Mammographic Imaging Screening Trial (DMIST) Investigators Group. Diagnostic performance of digital versus film mammography for breast-cancer screening. N Engl J Med 2005;353:1773-83. Ga naar bron
  52. McCormack VA, Dos Santos Silva I. Breast density and parenchymal patterns as markers of breast cancer risk: a meta-analysis. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 2006;15:1159-69.
  53. Cummings SR, Tice JA, Bauer S, Browner WS, Cuzick J, Ziv E, et al. Prevention of breast cancer in postmenopausal women: approaches to estimating and reducing risk. J Natl Cancer Inst 2009;101:384-98.
  54. Bertrand KA, Tamimi RM, Scott CG, Jensen MR, Pankratz V, Visscher D, et al. Mammographic density and risk of breast cancer by age and tumor characteristics. Breast Cancer Res 2013;15:R104.
  55. Cil T, Fishell E, Hanna W, Sun P, Rawlinson E, Narod SA, et al. Mammographic density and the risk of breast cancer recurrence after breast-conserving surgery. Cancer 2009;115:5780-7.
  56. Maskarinec G, Pagano IS, Little MA, Conroy SM, Park SY, Kolonel LN. Mammographic density as a predictor of breast cancer survival: the Multiethnic Cohort. Breast Cancer Res 2013;15:7. Ga naar bron
  57. Gierach GL, Ichikawa L, Kerlikowske K, Brinton LA, Farhat GN, Vacek PM, et al. Relationship between mammographic density and breast cancer death in the breast cancer surveillance consortium. J Natl Cancer Inst 2012;104:1218-27.
  58. Hackshaw AK, Paul EA. Breast self-examination and death from breast cancer: a meta-analysis. Br J Cancer 2003;88:1047-53.
  59. Kaas R, Rutgers E.J.Th. Systematisch borstzelfonderzoek is geen nuttige screening, behalve bij genetisch of familiair verhoogd risico op borstkanker. Ned Tijdschr Geneeskd 2008;152:2317-8.
  60. Imoto S, Jitsuiki Y. Detection of the first recurrence during intensive follow-up of breast cancer patients. Jpn J Clin Oncol 1998;28:597-600.
  61. Rosselli Del TM, Palli D, Cariddi A, Ciatto S, Pacini P, Distante V. Intensive diagnostic follow-up after treatment of primary breast cancer. A randomized trial. National Research Council Project on Breast Cancer follow-up. JAMA 1994;271:1593-7.
  62. Palli D, Russo A, Saieva C, Ciatto S, Rosselli Del TM, Distante V, et al. Intensive vs clinical follow-up after treatment of primary breast cancer: 10-year update of a randomized trial. National research council project on breast cancer followup. JAMA 1999;281:1586.
  63. Lu WL, Jansen L, Post WJ, Bonnema J, Van de Velde JC, De Bock GH. Impact on survival of early detection of isolated breast recurrences after the primary treatment for breast cancer: a meta-analysis. Breast Cancer Res Treat 2009;114:403-12. Ga naar bron
  64. Hussian ST, Gui GP, Lee KS, Plowman PN, Gilmore OJ, Allum WH. Detection of loco-regional recurrence after breastconserving surgery and radiotherapy. J R Coll Surg Edinb 1995;40:163-6.
  65. Wagman LD, Sanders RD, Terz JJ, Beatty JD, Kokal WA, Riihimaki DU. The value of symptom directed evaluation in the surveillance for recurrence of carcinoma of the breast. Surg Gynecol Obstet 1991;172:191-6.
  66. Montgomery DA, Krupa K, Cooke TG. Follow-up in breast cancer: does routine clinical examination improve outcome? A systematic review of the literature. Br J Cancer 2007;97:1632-41. Ga naar bron
  67. Lu W, de Bock GH, Schaapveld M, Baas PC, Wiggers T, Jansen L. The value of routine physical examination in the follow up of women with a history of early breast cancer. Eur J Cancer 2011;47:676-82.
  68. Roorda C, Berendsen AJ, Groenhof F, Van der Meer K, De Bock GH. Increased primary healthcare utilisation among women with a history of breast cancer. Support Care Cancer 2013;21:941-9. Ga naar bron
  69. Heins MJ, Korevaar JC, Rijken PM, Schellevis FG. For which health problems do cancer survivors visit their general practitioner? Eur J Cancer 2013;49:211-8.
  70. DiSipio T, Rye S, Newman B, Hayes S. Incidence of unilateral arm lymphoedema after breast cancer: a systematic review and meta-analysis. Lancet Oncol 2013;14:500-15. Ga naar bron
  71. Donker M, van Tienhoven G, Straver ME, Meijnen P, van de Velde CJ, Mansel RE, et al. Radiotherapy or surgery of the axilla after a positive sentinel node in breast cancer (EORTC 10981-22023 AMAROS): a randomised, multicentre, open-label, phase 3 non-inferiority trial. Lancet Oncol 2014;15:1303-10.
  72. Devoogdt N, Van Kampen M, Geraerts I, Coremans T, Christiaens MR. Different physical treatment modalities for lymphoedema developing after axillary lymph node dissection for breast cancer: a review. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol 2010;149:3-9. Ga naar bron
  73. Didem K, Ufuk YS, Serdar S, and Zumre A.The comparison of two different physiotherapy methods in treatment of lymphedema after breast surgery. Breast Cancer Res Treat 2005;93:49-54.
  74. Puetz TW, Herring MP. Differential effects of exercise on cancer-related fatigue during and following treatment A meta-analysis. Am J Prev Med 2012;43:e1-e24.
  75. Gielissen MFM, Verhagen S, Witjes F, Bleijenberg G. Effects of cognitive behavior therapy in severely fatigued disease-free cancer patients compared with patients waiting for cognitive behavior therapy: a randomized controlled trial. J Clin Oncol 2006;24:4882-7.
  76. Holmberg L, Iversen OE, Rudenstam CM, Hammar M, Kumpulainen E, Jaskiewicz J, et al. HABITS Study Group. Increased risk of recurrence after hormone replacement therapy in breast cancer survivors. J Natl Cancer Inst 2008;100:475-82. Ga naar bron
  77. Jansen D, Spreeuwenberg P, Heijmans, M. Ontwikkelingen in de zorg voor chronisch zieken. Rapportage 2012. Utrecht: NIVEL, 2012.
  78. Zegers, M, Heijmans, M, Rijken M. Ondersteuningsbehoeften van (ex-)kankerpatiënten en de rol van de huisarts. Huisarts Wet 2010;53:415.
  79. Kedde H, van de Wiel HB, Weijmar Schultz WC, Wijsen C. Sexual dysfunction in young women with breast cancer. Support Care Cancer 2013;21:271-80.
  80. CHEK2 Breast Cancer Case-Control Consortium. CHEK2*1100 del C and susceptibility to breast cancer: a collaborative analysis involving 10,860 breast cancer cases and 9.065 controls form 10 studies. Am J Hum Genet 2004;74:1175-82.
  81. Bernstein JL, Teraoka SN, John EM, Andrulis IL, Knight JA, Lapinski R, et al. The CHEK2*1100delC allelic variant and risk of breast cancer: screening results from the Breast Cancer Family Registry. 2006;15:348-52. Ga naar bron
  82. Weischer M, Bojesen SE, Ellervik C, et al: CHEK2*1100delC genotyping for clinical assessment of breast cancer risk: Meta-analysis of 26,000 patient cases and 27,000 controls. J Clin Oncol 2008;26:542-8.
  83. Adank MA, Hes FJ, Van Zelst-Stams WAG, Van den Tol MP, Seynaeve C, Oosterwijk JC. CHEK2-mutatie in Nederlandse borstkankerfamilies. Uitbreiding van de genetische diagnostiek op borstkanker. Ned Tijdschr Geneeskd 2015;159:A8910.
  84. Bubien V, Bonnet F, Brouste V, et al. French Cowden Disease Network. J Med Genet 2013;50:255-63.
  85. Nieuwenhuis MH, Kets CM, Murphy-Ryan M, et al. Cancer risk and genotypephenotype correlations in PTEN hamartoma tumor syndrome. Fam Cancer 2014;13:57-63.
  86. Tan MH, Mester JL, Ngeow J, et al. Lifetime cancer risks in individuals with germline PTEN mutations. Clin cancer Res 2012;18:400-7.
  87. Sharif S, Moran A, Huson SM, Iddenden R, Shenton A, Howard E, Evans DG. Women with neurofibromatosis 1 are at a moderately increased risk of developing breast cancer and should be considered for early screening. J Med Genet 2007;44:481-4.
  88. Chen S, Parmigiani G. Meta-analysis of BRCA1 and BRCA2 penetrance. J Clin Oncol 2007;25:1329-33. Ga naar bron
  89. Antoniou A, Pharoah PDP, Narod S, Risch HA, Eyfjord JE, Hopper JL, et al. Average risks of breast and ovarian cancer associated with BRCA1 or BRCA2 mutations detected in case series unselected for family history: a combined analysis of 22 studies. Am J Hum Genet 2003;72:1117-30.
  90. Brohet RM, Velthuizen ME, Hogervorst FB, Meijers-Heijboer HE, Seynaeve C, Collée MJ, et al. Breast and ovarian cancer risks in a large series of clinically ascertained families with a high proportion of BRCA1 and BRCA2 Dutch founder mutations. J Med Genet 2014;51:98-107. Ga naar bron
  91. STOET/VKGN. Erfelijke tumoren. Richtlijnen voor diagnostiek en preventie. Utrecht: Stichting Opsporing Erfelijke Tumoren (STOET) en Vereniging Klinische Genetica Nederland (VKGN), 2010.
  92. IKNL. Richtlijn erfelijk en familiair Ovariumcarcinoom (2015). Ga naar bron
  93. Collaborative Group on Hormonal Factors in Breast Cancer. Familial breast cancer: collaborative reanalysis of individual data from 52 epidemiological studies including 58209 women with breast cancer and 101986 women without breast cancer. Lancet 2001;358:1389-99.
  94. Stankovic T, Kidd AM, Sutcliffe A, McGuire GM, Robinson P, Weber P, et al. ATM mutations and phenotypes in ataxiatelangiectasia families in the British Isles: expression of mutant ATM and the risk of leukemia, lymphoma, and breast cancer. Am J Hum Genet 1998;62:334-45.
  95. Easton DF. How many more breast cancer predisposition genesare there? Breast Cancer Res 1999;1:14-7.
  96. Peto J, Collins N, Barfoot R, Seal S, Warren W, Rahman N, et al. Prevalence of BRCA1 and BRCA2 gene mutations in patients with early-onset breast cancer. J Natl Cancer Inst 1999;91:943-9.
  97. Nelson HD, Fu R, Goddard K, Mitchell JP, Okinaka-Hu L, Pappas M, Zakher B. Risk Assessment, Genetic Counseling, and Genetic Testing for BRCA-Related Cancer: Systematic Review to Update the U.S. Preventive Services Task Force Recommendation. Evidence Synthesis No. 101. AHRQ Publication No. 12-05164-EF-1. Rockville, MD: Agency for Healthcare Research and Quality; 2013. Ga naar bron
  98. Kerlikowske K, Grady D, Rubin SM, Sandrock C, Ernster VL. Efficacy of screening mammography. A meta-analysis. JAMA 1995;273:149-54.
  99. Tabar L, Fagerberg G, Duffy SW, Day NE, Gad A, Grontoft O. Update of the Swedish two-county program of mammographic screening for breast cancer. Radiol Clin North Am 1992;30:187-210.
  100. Moskowitz M. Breast cancer: age-specific growth rates and screening strategies. Radiology 1986;161:37-41.
  101. Tabar L, Faberberg G, Day NE, Holmberg L. What is the optimum interval between mammographic screening examinations? An analysis based on the latest results of the Swedish two-county breast cancer screening trial. Br J Cancer 1987;55:547-51.
  102. Roeke T, Van Bommel AC, Gaillard-Hemmink MP, Hartgrink HH, Mesker WE, Tollenaar RA. The additional cancer yield of clinical breast examination in screening of women at hereditary increased risk of breast cancer: a systematic review. Breast Cancer Res Treat 2014;147:15-23. Ga naar bron
  103. VKGN. Richtlijn het informeren van familieleden bij erfelijke aanleg voor kanker (2012). Ga naar bron
  104. Van Sprundel TC, Tollenaar RAEM. Familiaire belasting. In: Handboek Mammacarcinoom. Utrecht: De Tijdstroom, 2007.
  105. Warner E, Messersmith H, Causer P, Eisen A, Shumak R, Plewes D. Systematic review: using magnetic resonance imaging to screen women at high risk for breast cancer. Ann Intern Med 2008;148:671-9. Ga naar bron
  106. Yaffe MJ, Bloomquist AK, Hunter DM, Mawdsley GE, Chiarelli AM, Muradali D, et al. Comparative performance of modern digital mammography systems in a large breast screening program. Med Phys 2013;40:121915. Ga naar bron
  107. Shin SU, Chang JM, Bae MS, Lee SH, Cho N, Seo M, et al. Comparative evaluation of average glandular dose and breast cancer detection between single-view digital breast tomosynthesis (DBT) plus single-view digital mammography (DM) and two-view DM: correlation with breast thickness and density. Eur Radiol 2015;25:1-8. Ga naar bron
  108. van Luijt PA, Fracheboud J, Heijnsdijk EA, den Heeten GJ, de Koning HJ. National Evaluation Team for Breast Cancer Screening in Netherlands Study Group (NETB). Nation-wide data on screening performance during the transition to digital mammography: observations in 6 million screens. Eur J Cancer 2013;49:3517-25.
  109. Bluekens AM, Holland R, Karssemeijer N, Broeders MJ, den Heeten GJ. Comparison of digital screening mammography and screen-film mammography in the early detection of clinically relevant cancers: a multicenter study. Radiology 2012;265:707-14.
  110. Van den Biggelaar FJ, Kessels AG, Van Engelshoven JM, Flobbe K. Strategies for digital mammography interpretation in a clinical patient population. Int J Cancer 2009;125:2923-9. Ga naar bron
  111. LETB, Landelijke Evaluatie Team voor bevolkingsonderzoek naar Borstkanker. Landelijke evaluatie van bevolkingsonderzoek naar borstkanker in Nederland 1990-2011/2012, het dertiende evaluatierapport (XIII). Rotterdam: Erasmus MC, 2014a.
  112. LETB, Landelijke Evaluatie Team voor bevolkingsonderzoek naar Borstkanker. Monitor 2012, Landelijk bevolkingsonderzoek naar borstkanker. Resultaten 1990-2012. Rotterdam: Erasmus MC, 2014b.
  113. LETB, Landelijke Evaluatie Team voor bevolkingsonderzoek naar Borstkanker. Screeningsresultaten naar BI-RADS 2010-2013 - Landelijke gegevensset. Rotterdam: Erasmus MC, 2015
  114. Gezondheidsraad. Bevolkingsonderzoek naar borstkanker: verwachtingen en ontwikkelingen. Den Haag: Gezondheidsraad, 2014, publicatienr. 2014/01.
  115. Lauby-Secretan B, Scoccianti C, Loomis D, Benbrahim-Tallaa L, Bouvard V, Bianchini F, et al. Breast-cancer screening-viewpont of the IARC Working Group. N Engl J Med 2015;372:2353-8. Ga naar bron
  116. Van Dijck JA, Broeders MJ, Verbeek AL. Mammographic screening in older women. Is it worthwhile? Drugs Aging 1997;10:69-79.
  117. Jonsson H, Tornberg S, Nystrom L, Lenner P. Service screening with mammography of women aged 70-74 years in Sweden. Effects on breast cancer mortality. Cancer Detect Prev 2003;27:360-9.
  118. Coldman A, Phillips N, Wilson C, et al. Pan-Canadian study of mammography screening and mortality from breast cancer. J Natl Cancer Inst 2014;106:261.
  119. Van Schoor G, Moss SM, Otten JD, et al. Effective biennial mammographic screening in women aged 40-49. Eur J Cancer 2010;46:3137-40.
  120. Broeders MJ, Verbeek AL, Straatman H, et al. Repeated mammographic screening reduces breast cancer mortality along the continuum of age. J Med Screen 2002;9:163-7.
  121. Roder D, Houssami N, Farshid G, et al. Population screening and intensity of screening are associated with reduced breast cancer mortality: evidence of efficacy of mammography screening in Australia. Breast Cancer Res Treat 2008;108:409-416.
  122. Palli D, Rosselli Del Turco M, Buiatti E, Ciatto S, Crocetti E, Paci E. Time interval since last test in a breast cancer screening programme: a case-control study in Italy. J Epidemiol Community Health 1989;43:241-8.
  123. Elmore JG, Reisch LM, Barton MB, et al. Efficacy of breast cancer screening in the community according to risk level. J Natl Cancer Inst 2005;97:1035-43.
  124. Norman SA, Russell LA, Weber AL, et al. Protection of mammography screening against death from breast cancer in women aged 40-64 years. Cancer Causes Control 2007;18:909-18.
  125. Hellquist BN, Duffy SW, Abdsaleh S, et al. Effectiveness of population-based service screening with mammography for women ages 40 to 49 years: evaluation of the swedish mammography screening in young women (SCRY) cohort. Cancer 2011;117:714-22.
  126. Djulbegovic B, Lyman GH. Screening mammography at 40-49 years: regret or no regret? Lancet 2006;368:2035-7.
  127. Paci E, Euroscreen Working Group. Summary of the evidence of breast cancer service screening outcomes in Europe and first estimate of the benefit and harm balance sheet. J Med Screen 2012;19:5-13.
  128. Hofvind S, Ponti A, Patnick J, et al. False-positive results in mammographic screening for breast cancer in Europe: a literature review and survey of service screening programmes. J Med Screen 2012;19:57-66.
  129. Bond M, Pavey T, Welch K, et al. Systematic review of the psychological consequences of false-positive screening mammograms. Health Technol Assess 2013;17:1-170.
  130. HPA. Risk of solid cancers following radiation exposure: estimates for the UK population. Health Protection Agency. Radiation, Chemical and Environmental Hazards, 2011;RCE-19.
  131. NHSBSP Publication No 54. Review of radiation risk in breast screening. 2003. Ga naar bron
  132. Berrington de Gonzalez A, Reeves G. Mammographic screening before age 50 years in the UK: comparison of the radiation risks with the mortality benefits. Br J Cancer 2005;93:590-6. Ga naar bron
Mammae: lichamelijk onderzoek
NHG-werkgroep:
De Bock GH, Bronsgeest MHE, Corsten MC, Hinloopen RJ, Korver JC, De Meij MA, Verstappen V, van der Weele GM, Wittenberg J
4 gerelateerde lacunes4 gerelateerde onderzoeken
E-mail