NHG-Standaard
M55
3.0
juni 2015
juni 2015
L. Bewegingsapparaat
Richtlijnen diagnostiek
Naar Volledige tekst ›Anamnese
Naar Volledige tekst ›Lichamelijk onderzoek
Naar Volledige tekst ›Aanvullend onderzoek
Naar Volledige tekst ›Evaluatie
Naar Volledige tekst ›Richtlijnen beleid
Naar Volledige tekst ›Voorlichting
Naar Volledige tekst ›Niet-medicamenteuze behandeling
Naar Volledige tekst ›Medicamenteuze behandeling
Naar Volledige tekst ›Controles en verwijzing
Naar Volledige tekst ›Inleiding
Naar Samenvatting ›Scope
Naar Samenvatting ›Buiten de scope
Naar Samenvatting ›Samenwerking en afstemming
Naar Samenvatting ›Achtergronden
Naar Samenvatting ›Begrippen
Naar Samenvatting ›Lumbosacraal radiculair syndroom
Naar Samenvatting ›Discushernia
Naar Samenvatting ›Cauda-equinasyndroom
Naar Samenvatting ›Neurogene claudicatio intermittens
Naar Samenvatting ›Wervelkanaalstenose
Naar Samenvatting ›Epidemiologie
Naar Samenvatting ›Pathofysiologie
Naar Samenvatting ›Wervelkanaalstenose
Naar Samenvatting ›Risicofactoren
Naar Samenvatting ›Klinisch beeld
Naar Samenvatting ›Lumbosacraal radiculair syndroom
Naar Samenvatting ›Cauda-equinasyndroom
Naar Samenvatting ›Lumbale wervelkanaalstenose
Naar Samenvatting ›Natuurlijk beloop en prognose
Naar Samenvatting ›Lumbosacraal radiculair syndroom
Naar Samenvatting ›Lumbale wervelkanaalstenose
Naar Samenvatting ›Richtlijnen diagnostiek
Naar Samenvatting ›Spoed
Naar Samenvatting ›Anamnese
Naar Samenvatting ›Vermoeden van een LRS of neurogene claudicatie
Naar Samenvatting ›Voorgeschiedenis
Naar Samenvatting ›Belemmeringen en beleving
Naar Samenvatting ›Ernstig beloop van LRS
Naar Samenvatting ›Ernstige oorzaak van LRS
Naar Samenvatting ›Vermoeden van neurogene claudicatio intermittens
Naar Samenvatting ›Lichamelijk onderzoek
Naar Samenvatting ›Proeven van Lasègue, maximale vinger-vloerafstand en anaalreflex
Naar Samenvatting ›Aanvullend onderzoek
Naar Samenvatting ›Indicatie beeldvormende diagnostiek
Naar Samenvatting ›Geen indicatie beeldvormende diagnostiek
Naar Samenvatting ›Argumenten tegen beeldvormende diagnostiek
Naar Samenvatting ›Evaluatie
Naar Samenvatting ›Aanwijzingen ernstig beloop
Naar Samenvatting ›Aanwijzingen ernstige oorzaak
Naar Samenvatting ›Neurogene claudicatio intermittens
Naar Samenvatting ›Overige aandoeningen
Naar Samenvatting ›Richtlijnen beleid
Naar Samenvatting ›Voorlichting
Naar Samenvatting ›Klachtenduur < 6-8 weken
Naar Samenvatting ›Aard van de aandoening
Naar Samenvatting ›Mate van activiteiten
Naar Samenvatting ›Beeldvormende diagnostiek
Naar Samenvatting ›Restverschijnselen
Naar Samenvatting ›Behandeling
Naar Samenvatting ›Arbeidssituatie
Naar Samenvatting ›Aanwijzingen voor een ernstig beloop
Naar Samenvatting ›Klachtenduur > 6-8 weken
Naar Samenvatting ›Thuisarts
Naar Samenvatting ›Niet-medicamenteuze behandeling
Naar Samenvatting ›Medicamenteuze behandeling
Naar Samenvatting ›Pijnmedicatie
Naar Samenvatting ›Start behandeling
Naar Samenvatting ›Vervolg behandeling
Naar Samenvatting ›Overige middelen
Naar Samenvatting ›Operatieve behandeling
Naar Samenvatting ›Controles
Naar Samenvatting ›Aandachtspunten bij controles
Naar Samenvatting ›Beloop
Naar Samenvatting ›Mate van activiteiten
Naar Samenvatting ›Pijnbestrijding
Naar Samenvatting ›Restverschijnselen
Naar Samenvatting ›Frequentie van controles
Naar Samenvatting ›Postoperatief beleid
Naar Samenvatting ›Activiteiten
Naar Samenvatting ›Onvoldoende verbetering of toename klachten
Naar Samenvatting ›Beleid bij chronische pijn
Naar Samenvatting ›Consultatie en verwijzing
Naar Samenvatting ›Naar neuroloog bij LRS
Naar Samenvatting ›Naar neuroloog bij neurogene claudicatio intermittens
Naar Samenvatting ›Verwijzing naar of consultatie van behandelend specialist
Naar Samenvatting ›Verwijzing naar fysiotherapeut
Naar Samenvatting ›Organisatie van de zorg
Naar Samenvatting ›Referenties
- Orde van Medische Specialisten. Verstandige keuzes bij een lage rughernia. [Internet]. 2014. Ga naar bron: Orde van Medische Specialisten. Verstandige keuzes bij een lage rughernia. [Internet]. 2014.
- NVN, CBO. Richtlijn lumbosacraal radiculair syndroom. [Internet]. 2008. Ga naar bron: NVN, CBO. Richtlijn lumbosacraal radiculair syndroom. [Internet]. 2008.
- Spijker-Huiges A, Groenhof F, Winters JC, Van Wijhe M, Groenier KH, Van der Meer K. Radiating low back pain in general practice: Incidence, prevalence, diagnosis, and long-term clinical course of illness. Scan J Prim Health Care 2015;33:27-32.
- Konstantinou K, Dunn KM. Sciatica: Review of epidemiological studies and prevalence estimates. Spine (Phila Pa 1976) 2008;33:2464-72.
- Heliovaara M, Impivaara O, Sievers K, Melkas T, Knekt P, Korpi J, et al. Lumbar disc syndrome in Finland. J Epidemiol Community Health 1987;41:251-8.
- Younes M, Bejia I, Aguir Z, Letaief M, Hassen-Zrour S, Touzi M, et al. Prevalence and risk factors of disk-related sciatica in an urban population in Tunisia. Joint Bone Spine 2006;73:538-42.
- Boden SD, Davis DO, Dina TS, Patronas NJ, Wiesel SW. Abnormal magnetic-resonance scans of the lumbar spine in asymptomatic subjects. A prospective investigation. J Bone Joint Surg Am. 1990;72:403-8.
- Hoogenraad TU, Mastenbroek GG, Van Reedt Dortland RW. Klinisch denken en beslissen in de praktijk. Een verpleegster met pijn onder in de rug uitstralend naar beide benen. Ned Tijdschr Geneeskd 1998;142:1137-42.
- Koes BW, Van Tulder MW, Peul WC. Diagnosis and treatment of sciatica. BMJ 2007;334:1313-7.
- Gezondheidsraad: Diagnostiek en behandeling van het lumbosacraal radiculair syndroom. Den Haag: Gezondheidsraad, 1999; publicatie nr1999/18.
- Mulleman D, Mammou S, Griffoul I, Watier H, Goupille P. Pathophysiology of disk-related sciatica. I.--evidence supporting a chemical component. Joint Bone Spine 2006;73:151-8.
- Nygaard OP, Mellgren SI, Osterud B. The inflammatory properties of contained and noncontained lumbar disc herniation. Spine (Phila Pa 1976) 1997;22:2484-8.
- Albert HB, Lambert P, Rollason J, Sorensen JS, Worthington T, Pedersen MB, et al. Does nuclear tissue infected with bacteria following disc herniations lead to modic changes in the adjacent vertebrae? Eur Spine J 2013b;22:690-6.
- Stirling A, Worthington T, Rafiq M, Lambert PA, Elliott TS. Association between sciatica and Propionibacterium acnes. Lancet 2001;357:2024-5.
- Albert HB, Sorensen JS, Christensen BS, Manniche C. Antibiotic treatment in patients with chronic low back pain and vertebral bone edema (modic type 1 changes): a double-blind randomized clinical controlled trial of efficacy. Eur Spine J 2013a;22:697-707.
- Salomé M, Van de Mortel R, Wessels P, Van der Meulen M. Inspanningsgebonden pijn in het bovenbeen: Neurogeen of vasculair? Ned Tijdschr Geneeskd 2011;155:A3483.
- Kuks JBM, Snoek JW. Klinische neurologie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum, 2012.
- Miranda H, Viikari-Juntura E, Martikainen R, Takala EP, Riihimaki H. Individual factors, occupational loading, and physical exercise as predictors of sciatic pain. Spine (Phila Pa 1976) 2002;27:1102-9.
- Shiri R, Lallukka T, Karppinen J, Viikari-Juntura E. Obesity as a risk factor for sciatica: A meta-analysis. Am J Epidemiol 2014;179:929-37.
- Fraser S, Roberts L, Murphy E. Cauda equina syndrome: a literature review of its definition and clinical presentation. Arch Phys Med Rehabil 2009;90:1964-8.
- Fairbank J, Hashimoto R, Dailey A, Patel AA, Dettori JR. Does patient history and physical examination predict mri proven cauda equina syndrome? Evid Based Spine Care J 2011;2:27-33.
- Chau AM, Xu LL, Pelzer NR, Gragnaniello C. Timing of surgical intervention in cauda equina syndrome: a systematic critical review. World Neurosurg 2013;81:640-50.
- Korse NS, Jacobs WCH, Elzevier HW, Vleggeert-Lankamp CLAM. Complaints of micturition, defecation and sexual function in cauda equina syndrome due to lumbar disk herniation: a systematic review. Eur Spine J 2013;22:1019-29.
- Vroomen PCAJ, De Krom MCTF, Knottnerus JA. Predicting the outcome of sciatica at short-term follow-up. Br J Gen Pract 2002b;52:119-23.
- Luijsterburg PAJ, Verhagen AP, Ostelo RWJG, Van den Hoogen HJMM, Peul WC, Avezaat CJJ, et al. Physical therapy plus general practitioners’ care versus general practitioners’ care alone for sciatica: a randomised clinical trial with a 12-month follow-up. Eur Spine J 2008;17:509-17.
- Peul WC, Van Houwelingen HC, Van den Hout WB, Brand R, Eekhof JAH, Tans JTJ, et al. Surgery versus prolonged conservative treatment for sciatica. N Engl J Med 2007;356:2245-56.
- Lequin MB, Verbaan D, Jacobs WCH, Brand R, Bouma GJ, Vandertop WP, et al. Surgery versus prolonged conservative treatment for sciatica: 5-year results of a randomised controlled trial. BMJ Open 2013;3:e002534.
- Anonymus. Diagnostiek en behandeling van het lumbosacraal radiculair syndroom. [Internet]. 1999. Ga naar bron: Anonymus. Diagnostiek en behandeling van het lumbosacraal radiculair syndroom. [Internet]. 1999.
- Sharma H, Lee SWJ, Cole AA. The management of weakness caused by lumbar and lumbosacral nerve root compression. J Bone Joint Surg Br 2012;94:1442-7.
- Weber H. Lumbar disc herniation. A controlled, prospective study with ten years of observation. Spine (Phila Pa 1976) 1983;8:131-40.
- Peul WC, Van den Hout WB, Brand R, Thomeer RTWM, Koes BW. Prolonged conservative care versus early surgery in patients with sciatica caused by lumbar disc herniation: Two year results of a randomised controlled trial. BMJ 2008;336:1355-8.
- Hordijk JC, Luijsterburg PAJ, Koes BW, Verhagen AP. Prognostische factoren bij een lumbosacraal radiculair syndroom. Huisarts Wet 2010;53:474-8.
- Verwoerd AJ, Luijsterburg PA, Lin CW, Jacobs WC, Koes BW, Verhagen AP. Systematic review of prognostic factors predicting outcome in non-surgically treated patients with sciatica. Eur J Pain 2013;17:1126-37.
- Ashworth J, Konstantinou K, Dunn KM. Prognostic factors in non-surgically treated sciatica: a systematic review. BMC Musculoskelet Disord 2011;12:208.
- Tubach F, Beaute J, Leclerc A. Natural history and prognostic indicators of sciatica. J Clin Epidemiol 2004;57:174-9.
- Bejia I, Younes M, Zrour S, Touzi M, Bergaoui N. Factors predicting outcomes of mechanical sciatica: a review of 1092 cases. Joint Bone Spine 2004;71:567-71.
- Issack PS, Cunningham ME, Pumberger M, Hughes AP, Cammisa FP, Jr. Degenerative lumbar spinal stenosis: evaluation and management. J Am Acad Orthop Surg 2012;20:527-35.
- Johnsson KE, Rosen I, Uden A. The natural course of lumbar spinal stenosis. Clin Orthop Relat Res 1992:82-6.
- Vroomen PCAJ, De Krom MCTF, Wilmink JT, Kester ADM, Knottnerus JA. Diagnostic value of history and physical examination in patients suspected of lumbosacral nerve root compression. J Neurol Neurosurg Psychiatry 2002a;72:630-4.
- Vroomen PCAJ, De Krom MC, Knottnerus JA. Diagnostic value of history and physical examination in patients suspected of sciatica due to disc herniation: A systematic review. J Neurol 1999;246:899-906.
- Verwoerd AJ, Peul WC, Willemsen SP, Koes BW, Vleggeert-Lankamp CL, El Barzouhi A, et al. Diagnostic accuracy of history taking to assess lumbosacral nerve root compression. Spine J 2014;14:2028-37.
- Verwoerd AJH, Mens J, El Barzouhi A, Peul WC, Koes BW, Verhalgen AP. Does localization of worsening of pain during coughing, sneezing and straining matter in the assessment of lumbosacral nerve root compression? A short report J Spine 2015. [submitted]
- Van der Windt DA, Simons E, Riphagen II, Ammendolia C, Verhagen AP, Laslett M, et al. Physical examination for lumbar radiculopathy due to disc herniation in patients with low-back pain. Cochrane Database Syst Rev 2010:CD007431.
- Vroomen PCAJ, De Krom MC, Knottnerus JA. Consistency of history taking and physical examination in patients with suspected lumbar nerve root involvement. Spine (Phila Pa 1976) 2000;25:91-6.
- Van den Hoogen HJ, Koes BW, Deville W, Van Eijk JT, Bouter LM. The inter-observer reproducibility of lasegue’s sign in patients with low back pain in general practice. Br J Gen Pract 1996;46:727-30.
- Oosterhuis H. Fysische diagnostiek-lumbosacrale radiculaire prikkelingsverschijnselen. Ned Tijdsch Geneeskd 1999;143:617-20.
- Roland M, Van Tulder M. Should radiologists change the way they report plain radiography of the spine? Lancet 1998;352:229-30.
- Van Rijn RM, Wassenaar M, Verhagen AP, Ostelo RWJG, Ginai AZ, De Boer MR, et al. Computed tomography for the diagnosis of lumbar spinal pathology in adult patients with low back pain or sciatica: A diagnostic systematic review. Eur Spine J 2012;21:228-39.
- Van Rijn JC, Klemetso N, Reitsma JB, Majoie CBLM, Hulsmans FJ, Peul WC, et al. Observer variation in mri evaluation of patients suspected of lumbar disk herniation. AJR Am J Roentgenol 2005;184:299-303.
- Wassenaar M, Van Rijn RM, Van Tulder MW, Verhagen AP, Van der Windt DAWM, Koes BW, et al. Magnetic resonance imaging for diagnosing lumbar spinal pathology in adult patients with low back pain or sciatica: a diagnostic systematic review. Eur Spine J 2012;21:220-7.
- El Barzouhi A, Vleggeert-Lankamp CLAM, Lycklama AN, Van der Kallen BF, Van den Hout WB, Verwoerd AJH, et al. Magnetic resonance imaging interpretation in patients with sciatica who are potential candidates for lumbar disc surgery. PLoS One 2013;8:e68411.
- Lurie JD, Doman DM, Spratt KF, Tosteson ANA, Weinstein JN. Magnetic resonance imaging interpretation in patients with symptomatic lumbar spine disc herniations: comparison of clinician and radiologist readings. Spine (Phila Pa 1976) 2009;34:701-5.
- Jensen MC, Brant-Zawadzki MN, Obuchowski N, Modic MT, Malkasian D, Ross JS. Magnetic resonance imaging of the lumbar spine in people without back pain. N Engl J Med 1994;331:69-73.
- Boos N, Rieder R, Schade V, Spratt KF, Semmer N, Aebi M. 1995 volvo award in clinical sciences. The diagnostic accuracy of magnetic resonance imaging, work perception, and psychosocial factors in identifying symptomatic disc herniations. Spine (Phila Pa 1976.) 1995;20:2613-25.
- Jarvik JG, Deyo RA. Diagnostic evaluation of low back pain with emphasis on imaging. Ann Intern Med 2002;137:586-97.
- Ash LM, Modic MT, Obuchowski NA, Ross JS, Brant-Zawadzki MN, Grooff PN. Effects of diagnostic information, per se, on patient outcomes in acute radiculopathy and low back pain. AJNR of Am J Neuroradiol 2008;29:1098-103.
- You JJ, Bederman SS, Symons S, Bell CM, Yun L, Laupacis A, et al. Patterns of care after magnetic resonance imaging of the spine in primary care. Spine (Phila Pa 1976) 2013;38:51-9.
- Deyo RA, Jarvik JG, Chou R. Low back pain in primary care. BMJ 2014;349:g4266.
- Vroomen PCAJ. Het lumbosacrale radiculaire syndroom. Tijdschr Neurol Neurochir 2013:76-80.
- Henschke N, Maher CG, Refshauge KM, Herbert RD, Cumming RG, Bleasel J, et al. Prevalence of and screening for serious spinal pathology in patients presenting to primary care settings with acute low back pain. Arthritis Rheum 2009;60:3072-80.
- Downie A, Williams CM, Henschke N, Hancock MJ, Ostelo RW, de Vet HC, et al. Red flags to screen for malignancy and fracture in patients with low back pain: systematic review. BMJ 2013;347:f7095.
- LWNO. Richtlijn voor diagnostiek en behandeling van spinale epidurale metastasen. 2006. Ga naar bron: LWNO. Richtlijn voor diagnostiek en behandeling van spinale epidurale metastasen. 2006.
- Snijders TJ, Notermans NC. Progressieve, opstijgende neurologische uitval: Een spinaal epiduraal abces dat zich presenteert als het syndroom van Guillain-Barre. Ned Tijdschr Geneeskd 2008;152:1436-9.
- Opstelten W, Rimmelzwaan GF, Van Essen GAT, Bijlsma JWJH. Influenzavaccinatie van patiënten met verminderde afweer: veilig en effectief. Ned Tijdschr Geneeskd 2009;153:A902.
- De Schepper EIT, Overdevest GM, Suri P, Peul WC, Oei EHG, Koes BW, et al. Diagnosis of lumbar spinal stenosis: an updated systematic review of the accuracy of diagnostic tests. Spine (Phila Pa 1976) 2013;38:E469-81.
- Ammendolia C, Stuber KJ, Rok E, Rampersaud R, Kennedy CA, Pennick V, et al. Nonoperative treatment for lumbar spinal stenosis with neurogenic claudication. Cochrane Database Syst Rev 2013;8:CD010712.
- Dahm KT, Brurberg KG, Jamtvedt G, Hagen KB. Advice to rest in bed versus advice to stay active for acute low-back pain and sciatica. Cochrane Database Syst Rev 2010:CD007612.
- Jacobs WCH, Van Tulder M, Arts M, Rubinstein SM, Van Middelkoop M, Ostelo R, et al. Surgery versus conservative management of sciatica due to a lumbar herniated disc: a systematic review. Eur Spine J 2011;20:513-22.
- Weinstein JN, Tosteson TD, Lurie JD, Tosteson ANA, Hanscom B, Skinner JS, et al. Surgical vs nonoperative treatment for lumbar disk herniation: The spine patient outcomes research trial (sport): a randomized trial. JAMA 2006;296:2441-50.
- Van den Hout WB, Peul WC, Koes BW, Brand R, Kievit J, Thomeer RTWM. Prolonged conservative care versus early surgery in patients with sciatica from lumbar disc herniation: Cost utility analysis alongside a randomised controlled trial. BMJ 2008;336:1351-4.
- Luijsterburg PAJ, Verhagen AP, Braak S, Oemraw A, Avezaat CJ, Koes BW. General practitioners’ management of lumbosacral radicular syndrome compared with a clinical guideline. Eur J Gen Pract 2005;11:113-8.
- Luijsterburg PAJ, Verhagen AP, Ostelo RWJG, Van Os TAG, Peul WC, Koes BW. Effectiveness of conservative treatments for the lumbosacral radicular syndrome: A systematic review. Eur Spine J 2007a;16:881-99.
- Albert HB, Manniche C. The efficacy of systematic active conservative treatment for patients with severe sciatica: a single-blind, randomized, clinical, controlled trial. Spine (Phila Pa 1976) 2012;37:531-42.
- Luijsterburg PAJ, Lamers LM, Verhagen AP, Ostelo RWJG, Van den Hoogen HJMM, Peul WC, et al. Cost-effectiveness of physical therapy and general practitioner care for sciatica. Spine (Phila Pa 1976.) 2007b;32:1942-8.
- Santilli V, Beghi E, Finucci S. Chiropractic manipulation in the treatment of acute back pain and sciatica with disc protrusion: A randomized double-blind clinical trial of active and simulated spinal manipulations. Spine J 2006;6:131-7.
- Ernst E. Adverse effects of spinal manipulation: a systematic review. J R Soc Med 2007;100:330-8.
- NVAB. Richtlijn Handelen van de bedrijfsarts bij werknemers met rugklachten. Tijdschrift voor Bedrijfs- en Verzekeringsgeneeskunde (TBV). 2006;15(5):244-249.
- Pinto RZ, Maher CG, Ferreira ML, Ferreira PH, Hancock M, Oliveira VC, et al. Drugs for relief of pain in patients with sciatica: Systematic review and meta-analysis. BMJ 2012a;344:e497.
- Brotz D, Maschke E, Burkard S, Engel C, Manz C, Ernemann U, et al. Is there a role for benzodiazepines in the management of lumbar disc prolapse with acute sciatica? Pain 2010;149:470-5.
- Pinto RZ, Maher CG, Ferreira ML, Hancock M, Oliveira VC, McLachlan AJ, et al. Epidural corticosteroid injections in the management of sciatica: A systematic review and meta-analysis. Ann Intern Med 2012b;157:865-77.
- Benoist M, Boulu P, Hayem G. Epidural steroid injections in the management of low-back pain with radiculopathy: an update of their efficacy and safety. Eur Spine J 2012;21:204-13.
- Botwin KP, Gruber RD, Bouchlas CG, Torres-Ramos FM, Freeman TL, Slaten WK. Complications of fluoroscopically guided transforaminal lumbar epidural injections. Arch Phys Med Rehabil 2000;81:1045-50.
- Jacobs WCH, Arts MP, Van Tulder MW, Rubinstein SM, Van Middelkoop M, Ostelo RW, et al. Surgical techniques for sciatica due to herniated disc, a systematic review. Eur Spine J 2012;21:2232-51.
- Ostelo RWJG, Goossens MEJB, De Vet HCW, Van den Brandt PA. Economic evaluation of a behavioral-graded activity program compared to physical therapy for patients following lumbar disc surgery. Spine (Phila Pa 1976) 2004;29:615-22.
- Oosterhuis T, Costa LOP, Maher CG, De Vet HCW, Van Tulder MW, Ostelo RWJG. Rehabilitation after lumbar disc surgery. Cochrane Database Syst Rev 2014;3:CD003007.
- Rushton A, Wright C, Goodwin P, Calvert M, Freemantle N. Physiotherapy rehabilitation post first lumbar discectomy: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Spine (Phila Pa 1976) 2011;36:E961-72.